Nutqning asosiy xususiyatlari Reja

Badiiy uslub

Rus tili va xalq nutqi madaniyati badiiy uslubga xos bo'lgan lingvistik vositalar bilan to'la. Bu adabiyot tili bo'lib, uning asosiy maqsadi ma'lumotni hissiy tasvirlash orqali uzatishdir.

Badiiy nutqda metaforalar, qiyoslar, balandparvoz so‘zlar, burilishlar ko‘p qo‘llaniladi. Ushbu uslubning asosiy vazifasi o'quvchi yoki tinglovchining his-tuyg'ulariga tegishdir. DA Kundalik hayot odamlar o'zlarining his-tuyg'ulariga ta'sir qilgan va taassurot qoldirgan ma'lumotlarni etkazish uchun badiiy uslubdan foydalanadilar, masalan, film, kitob yoki voqea mazmunini tasvirlash.
Badiiy uslub ma'lumotni real voqealarga va muallifning fantastikasiga asoslangan holda taqdim etish bilan tavsiflanadi. U bu holatda ishlatadigan qiyosiy burilishlar mavhum shaklga ega bo'lishi mumkin. Masalan, qo‘rg‘oshin o‘q va qo‘rg‘oshin bulutlari o‘quvchi tasavvurida tasviriy jihatdan butunlay boshqacha tasvirlarni yaratadi. Ko'pincha bu uslubda so'zlashuv uslubiga xos bo'lgan burilishlar ko'p bo'ladi.


Suhbat uslubi

Bu uslub faqat norasmiy muloqot yoki yozishmalar sohasida mavjud. U kundalik, oilaviy, do'stona muloqot mavzulari bilan ajralib turadi. Ehtimol, bu rus tilidagi uslubning eng keng turidir, chunki u boshqa uslublarga xos bo'lgan mavzularni o'z ichiga oladi, lekin o'ziga xos xalq tili va taqdimotning soddaligi bilanajralib turadi.

Suhbat uslubi nafaqat nutq burilishlari, balki mimika va imo-ishoralardan ham foydalanish bilan tavsiflanadi. Ular uning ajralmas qismidir. Hissiy rangga qarab, lug'atda suhbat uslubi ham jargon, ham haqoratli so'zlardan foydalanish mumkin. Suhbatda odam o‘z fikriga xiyonat qilganidek, uning madaniyati, tarbiyasi, ta’lim darajasi qanday ekaniga baho berish mumkin. Hissiy rangga qarab, lug'atda suhbat uslubi ham jargon, ham haqoratli so'zlardan foydalanish mumkin. Suhbatda odam o‘z fikriga xiyonat qilganidek, uning madaniyati, tarbiyasi, ta’lim darajasi qanday ekaniga baho berish mumkin.

Xulosa qilib aytganda, har bir kishining Nutq individual, oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻladi; va-holonki, asosiy til unsurlari — lugʻat tarkibi va grammatik qurilishi yakka shaxslargagina tegishli boʻlmay, umumnikidir, yaʼni muayyan til jamoasiga umuman taalluqyai boʻladi. Nutq kishi tafakkuri, uning ongi bilan chambarchas bogʻliqdir. Nutqda kishining oʻy-fikrlari shakllanadi va mavjud boʻladi. Nutq tufayli va Nutq asosida borliqni umumlashgan holda mavxumiy aks ettirish, individuallik doirasidan chiqib, jamoatchilik mahsuliga aylanadigan mantiqiy tushunchaviy fikrlash mumkin boʻladi. Nutq kishi ruhiyatining boshqa jihatlarini, uning sezgilari, idroki, xotirasi, oʻyxayollari, hissiyoti, irodasi va boshqalarning namoyon boʻlishi va amal qilishida, kishi ongining rivojlanishida ham katta ahamiyatga ega. Nutq qoʻllanish sohasiga qarab badiiy Nutq ilmiy nutq rasmiy nutq kabi shakllarga ega boʻladi. Har qanday shaklda va har qanday holatda ham aniklik, ravonlik, soddalik, taʼsirchanlik Nutqning eng muhim belgilari boʻlib qolishi kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Barkamol avlod orzusi. T., “Sharq”, 1999.
   
2. 
   I.A.Karimov. Milliy istiqlol mafkurasi – xalq e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir. T., “O`zbekiston”, 2000.
   
3. 
   R.Qo`ng`urov va b. Nutq madaniyati va uslubiyot asoslari. T., “O`qituvchi”, 1992.
   
4. 
   A.G`ulomov, B.Qobilova. Nutq o`stirish mashg`ulotlari. T., “O`qituvchi”, 1995.
   
5. 
   G`.Abduraxmonov, S.Mamajonov. O`zbek tili va adabiyoti. T., “O`qituvchi”, 1995.
   
6. 
   www.ziyonet.uz