Nutqning fonetik bo’linishi


Download 0.7 Mb.
bet3/3
Sana14.08.2023
Hajmi0.7 Mb.
#1667027
1   2   3
Bog'liq
Nutqning fonetik bo’linishi

Bug’inning CCV, CCVC, CCVCC, CVCCC, CCCVC kabi tiplari asosan rus tilidan o’zlashgan so’zlarda uchraydi. Turkiy tilga xos sof o’zbekcha so’zlarda bir tovushdan 4 tovushgacha bo’lgan bo’g’in tiplari mavjud. Bo’g’in unli yoki undosh fonema bilan tugashiga ko’ra 2 xil bo’ladi:

  • Bug’inning CCV, CCVC, CCVCC, CVCCC, CCCVC kabi tiplari asosan rus tilidan o’zlashgan so’zlarda uchraydi. Turkiy tilga xos sof o’zbekcha so’zlarda bir tovushdan 4 tovushgacha bo’lgan bo’g’in tiplari mavjud. Bo’g’in unli yoki undosh fonema bilan tugashiga ko’ra 2 xil bo’ladi:
  • unli bilan tugasa ochiq bo’g’in: bo-la, lo-la
  • undosh bilan tugasa yopiq bo’g’in: maktab, dehqon.
  • Tilda bo’g’inning amaliy ahamiyati katta

. Bir unli va ikki undoshdan iborat:

  • 3. Bir unli va ikki undoshdan iborat:
  • a) undosh + unli + undosh: kuch, qosh, mak-tab.
  • b) unli + ikki undosh: aql, ilm, erk.
  • v) ikki undosh + unli: fra-za, sta-kan.
  • 4. Bir unli va uch undoshdan iborat:
  • a) undosh + unli + ikki undosh: baxt, qirq, dard.
  • b) ikki undosh + unli + undosh: stol, trak-tor, xlor.
  • 5. Bir unli va 4 undoshdan iborat.
  • a) ikki undosh + unli + ikki undosh: sport, shrift.
  • b) undosh + unli + uch undosh: punkt, tekst.
  • v) uch undosh + unli + undosh: skver, shtraf, skrip-ka

Tilda bo’g’inning amaliy ahamiyati katta.

  • Tilda bo’g’inning amaliy ahamiyati katta.
  • Satrga sig’may qolgan so’zni ikkinchi satrga ko’chirish bo’g’in asosida amalga oshiriladi.
  • SHe’riyatning barmoq vazni bo’g’inlar sonining teng bo’lishiga asoslanadi.
  • Bog’cha bolalari va boshlang’ich sinf o’quvchilarini o’qish, yozishga o’rgatishda ham bo’g’in asosida ish olib boriladi.
  • Bo’g’in fonetik so’zning shakllanishida qurilish materiali bo’lib xizmat qiladi.
  • Bo’g’in fonologiyada sillabema deb yuritiladi

So’z tarkibidagi bo’g’inlardan birining yoki gaplardagi ayrim bo’laklarning boshqalariga nisbatan kuchliroq ohang bilan aytilishi o’rg’u deyiladi. O’rg’u fonologiyada aksentema deb yuritiladi

  • So’z tarkibidagi bo’g’inlardan birining yoki gaplardagi ayrim bo’laklarning boshqalariga nisbatan kuchliroq ohang bilan aytilishi o’rg’u deyiladi. O’rg’u fonologiyada aksentema deb yuritiladi.
  • Tilning qaysi sathidagi birliklarga aloqador bo’lishiga ko’ra o’rg’u quyidagi turlarga ajratiladi:
    • So’z o’rg’usi.
    • Gap o’rg’usi.

Download 0.7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling