O ' z be k is to n respublik asi oliy va o'rta m a X s u s ta lim V azir lig I a d h a m vaisov teri va tanosil

E n d i b o r d i - y u i k k i v a u n d a n k o ‘ p r o q , b i r n e c h a x i l b i r l a m c h i  
t o s h m a l a r d a n t a s h k i l t o p g a n b o ‘lsa, b u n i b iz c h i n p o l i m o r f t o s h m a , y a ’ni 
h a r xil t o s h m a l i k o ‘ r in ish d e b a t a y m i z . M a s a l a n , z a x m n i n g i k k i l a m c h i  
d a v r i d a b e m o r n i n g t e r i s i d a b i r v a q t d a t u g u n c h a , r o z e o l a , y i r i n g c h a  
t o s h m a l a r i b o ‘lish i m u m k i n . D e m a k , b u y e r d a 3 xil b i r l a m c h i t o s h m a  
b o r , b u h a q i q i y , c h i n p o l i m o r f t o s h m a d e y i l a d i . L e k i n t e r i d a h a q i q i y
43

---

bo ‘lmagan, 
s o x t a p o l i m o r f t o s h m a  
ham bolishi mumkin. Bunda terida 
bir xil birlamchi toshmalar turli davrda b o ‘lishi va ularning o ‘zgarishi 
natijasida paydo bo ‘lgan bir necha xil ikkilamchi toshmalarni ko ‘rish 
mumkin. Masalan, terida bir necha pulakchalar va shu bilan bir qatorda, 
shilinish, qalo q , yiringcha kabi ikkilam chi to sh m a la r bor. Y a ’ni 
pufakchalarning bir qismi yorilib, shilinish, pufakcha qurib, qaloq va 
pufakchaga infeksiya o ‘rnashgani natijasida paydo b o ‘lgan (yiringcha) 
ikkilamchi toshmalar bor ekan.
Bemor terisida bor toshmani amaliyotda izlab, k o ‘rib, to‘g‘ri aniqlab 
bilishni o'rganish 
(13-rasm)
talaba uchun shart. Chunki, ish jarayonida 
bemorning shikoyatini eshitgandan keyin, shifokorning birinchi klinik 
harakati - bu bemor terisidagi bor o ‘zgarishlarni izlab, unga to ‘g‘ri baho 
berish, toshmalar orqali teridagi yoki sistem kasallikni aniqlash, y a ’ni 
tashxis t o ‘g‘risida fikr yuritish b o ‘ladi 
(16, 17, 18-rasmlar).
TERIDAGI GISTOMORFOLOGIK O ‘ ZG ARISHL A R
Teri kasalliklaridagi morfologik o^zgarishlar umumiy patologiyaning 
qonunlari b o ‘yicha kechadi va terining tuzilishi hamda funksiyasiga 
bog‘liq b o ‘lib, ular m a ’lum bir terminlar bilan nomlanadi. Bu patomor- 
fologik o ‘zgarishlarning teri biopsiyasini mikroskopik usullar bilan 
aniqlash k o ‘p dermatozlarning tashxisida bebaho o ‘rin egallagan va bu 
o ‘zgarishlar terminlarini bilish zarur. Ular quyidagilardir:
Giperkeratoz - epidermis muguz qavatining qalinlanishi.
Diskeratoz - epidermis hujayralarida keratinizatsiya jarayonining 
buzilishi.
Parakeratoz - tugalianmagan muguzlanish natijasida muguz qavatida 
y a d ro lik h u ja y r a la r pay d o boMishi va d o n a d o r q a v a tn i n g qiyin 
aniqlanishi.
Akantoz - tikanaksimon qavat hujayralarining ko'payib, qalinlashib 
ketishi.
Akantoliz - tikanaksimon hujayralar orasidagi desmosomalarning 
shikastlanishi.
Akantolizis - tikanaksimon hujayralar orasidagi desmosomalarning 
erib ketishi.
Spongioz - malpigiy qavatining hujayralararo suyuqlik yig'ilishi va 
desmosomalar buzilib, bo‘shliqlar paydo bolishi.
Vakuollidegeneratsiya - malpigiy qavati hujayralarining yadrosi 
atrofida vakuollar hosil bolib, ularning yadroni piknotik deformatsiyalab, 
chetga siqib chiqarishi va sitoplazma ichidagi suyuqlik hujayrani nobud 
qilishi.
44

---

Ballonlidegeneratsiya - malpigiy qavat hujayralarining degenerativ 
o'zgarishi, desmosomalar yo‘qolib, seroz-fibrinozli suyuqlikda sharsimon 
hujayralarning suzib yurishi.
Papillomatoz - terining bazal qavatidagi hujayralar orasiga derma 
so‘rg4ichsimon qavatining so‘rg‘ichlari cho‘zilib, terining ustki qavatlariga 
chiqishi.
Granulyoz - donador qavat hujayralarining k o ‘payib qalinlanishi.
M ikroabssesslar - ep id erm is va d e r m a h u j a y r a la r id a n ib o r a t
yalligianish o ‘chog‘i.
Epidermoliz - epidermis va derma orasidagi bazal membranasi buzilib, 
subepidermal b o ‘shliqlar hosil bo‘lishi.
KASALLIK TARIXNOMASI 
I. 
Pasportga oid m a’lum otlari
1. Bemorning familiyasi, ismi, otasining ismi.
2. Yoshi.
3.
M a’lumoti.
4. Ish joyi.
5. Mansabi.
6. Millati.
7. Turar joyi.
8. Bemorning yo‘llanmasidagi tashxisi.
9. Dastlabki tashxis.
10. Klinik tashxisi.
11. Yakuniy tashxis:
a) asosiy tashxis;
b) yondosh tashxis; 
d) asoratlar.
II. Bemorning kasalxonaga tushgandagi shikoyatlari
A w al asosiy, keyin ikkinchi darajali shikoyatlari aniqlanadi.
III. M azkur kasallikning rivojlanish tarixi (Anamnesis morbi)
Kasallik rivojlanish jarayoni uning ilk belgilaridan boshlab, to kasallik 
tarixnomasi yozilayotgan paytgacha batafsil bayon qilinishi lozim. 
Kasallik tarixnomasi xuddi t o ii q hikoyani eslatishi va quyidagi savollarga 
javob berishi kerak:
— Kasallik qachon, qanday ilk belgilar bilan boshlangan?
45

---

— Bemor kasallikning kelib chiqish sabablarini nima bilan boglaydi?
— Kasallik belgilari qaysi vaqtda, qanday sabablarga k o ‘ra o'zgaradi 
va kasallik jarayonida qanday yangi belgilar paydo b o ‘lgan?
— Bemorning ilk bor shifokorga murojaat qilgan vaqti?
— Qanday diagnostik va tibbiy tadbirlar k o ‘rilgan, ular bemorga 
qanday t a ’sir k o ‘rsatgan?
— Qaysi dori-darmonlar kasalga yomon ta ’sir ko‘rsatgan va yoqmas- 
lik alomatlari (ko‘tara olmaslik) boigan?
— Agar kasallik vaqti-vaqti bilan xuruj qilsa, unda shu xurujlar qanday 
belgilar bilan kechadi va yilning qaysi vaqtida qaytariladi?
— Bemor dispanser hisobida turadimi, qanday profilaktik, davolash 
usullari qollaniladi va ularning natijasi?
Kasallik tarixnomasini toldirishda iloji boricha ambulatoriya varaqasi 
va avvalgi kasallik tarixnomasidan olingan ko ‘chirmalardan foydalanish 
kerak.
IV. Bemorning hayotiy tarixi (Anamnesis vitaye)
Bu b o lim d a bemorning tug‘ilgan vaqtidan to kasalxonaga tushguncha 
kasallik kelib chiqishiga sabab b o ig an , omillar haqida aniq m a ’lumotlar 
bayon etiladi. Shu sabablar turm ush sharoitidan, kasbdagi zararli 
ta’sirlardan, irsiy xususiyatlardan, ijtimoiy omillardan (tabiiy sharoiti), 
yuqumli agentlar t a ’siri natijasida yuzaga kelishi mumkin.
Agar bemor ayol kishi bo‘lsa, qachondan hayz k o ‘ra boshlagan, uning 
sikli, necha yoshda turmush qurgan, homiladorlikning soni, uning natijasi, 
nechta bolasi bor, bemorning turmush sharoiti, mehnat faoliyati va uning 
zararli odatlari batafsil aniqlanadi.
Bemor va uning yaqin qarindoshlari boshidan kechirgan kasalliklar, 
ahvoli, ularda naslga ayniqsa qattiq t a ’sir ko'rsatuvchi kasalliklar (zaxm, 
sil, asab, qandli diabet, qon va teri kasalliklari) bolg an-bolm aganlig i 
solraladi.
B e m o rd a h a y o ti d a v o m id a b a ’zi d o r i - d a r m o n l a r , o z iq - o v q a t 
mahsulotlari va boshqa narsalarga nisbatan allergik reaksiya b o ig a n yoki 
bolmagani, agar bunday hollar b o ig a n b o isa , ularning nomi, holatlari 
qizil rang bilan k o ‘rinarli qilib aniq yozib q o ‘yilishi kerak.
V. Bemorning hozirgi ahvoli (Status rrayesens)
Bemorni k o ‘zdan kechirib, uning nafas olishi, yurak va qon tomir­
lar sistemasi, ovqat hazm qilish, siydik ajratish va sezgi organlari, ichki 
sekretsiya bezlaridagi har xil o ‘zgarishlarni qayd etish va tegishli