O murodqulov. L

5 –Amaliy mashg’ulot. Arab satr usti belgilari. Asosiy savollar:
Arab satr usti belgilari va ularning imlosi.
Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: Tashdid, hamza, tanvin, vasla.
Dars maqsadi:
Arab satr usti belgilari haqida ma’lumot berish va ular imlosi bilan tanishtirish. Identiv o’quv maqsadlari:
1. Arab satr usti belgilari qaysilar ekanligini biladi.

19
2. Tashdid, tanvin, hamza va vasla belgilarining imlo qoidalarini farqlay oladi.

Fors tiliga arab harflari bilan bir qatorda, arab satr usti belgilari ham kirib kelgan. Bu belgilar quyidagilardir:

1.ﺪﻴﺪﺷﺘ - tashdid (kuchaytirish degan ma’noda) yozuvda belgisi bilan ifodalanib, harfni takrorlab, o’qishga ishora qiladi. Bunda avval tashdid ostidagi undoshni takrorlab, so’ng tashdid ustidagi harakat o’qiladi. Masalan:

ﻞﻭﺍ - avval- avval, birinchi. ﺵﺎﻗﻧ -naqqosh-naqqosh, rassom.
ﻡﺳﺑﺗ- tabasso’m- tabassum.

2. ﻩﺯﻤﻫ - hamza yozuvida ﻋ - belgisi bilan ifoda etilib, alif, vov, va yo harflari ustiga qo’yiladi, harflar talaffuz qilinmaydi faqat vositachi vazifasini bajaradi.
ﺪﻴﻛﺎﺘ - ta’kid- ta’kidlash
ﺕﺍﻳﺣ -hey’at- hay’at, gruppa نﻴﻣﻭ ﻤ-mo’’ men-imonli, mo’min
3. نﻴﻭﻧﺗ– tanvin faqat arab tilidan kirgan so’zlardagina uchraydi. Yozuvda belgisi bilan ifodalanib, so’z oxirida vositachi alif ustiga qo’yiladi, va - an tovush birikmasini bildiradi. Masalan:
ﺍ ﺮ ﻮﻔ -fo’uran-tezda, tezlik bilan. ﺍ ﺪﺼﻗ - qasdan-qasddan, ataylab.
ﻵﺎﺴﻤ -masalan. ﺎﻧﻭﻣﺿﻤ -mazmunan.
4. ﻝﺼ ﻭ - vasla (qo’shish ma’nosida) belgisi bilan ifoda etilib, arab tilidagi aniqlik artikli al- ﻝﺍ birikmasining birinchi harfi alif ustiga qo’yiladi.Fors tilida vasla murakkab so’zga aylangan ba’zi arab izofiy birikmalarida yoki aniq otlarda uchraydi.Masalan:
ﺐﺭﻐﻣﻠ ﺍ -al-mag’reb - g’arb.
ﻦﻭﻧﻓﻠﺮﺍﺪ - dor-o’l-fo’nun – universitet. Muhokama uchun savollar:
1. Qanday arab satr usti belgilarini bilasiz?
2. Hamza belgisining imlo o’zgarishlarini aytib o’ting.
3. O’zbek tiliga ham arab so’zlari orqali ravish vazifasida kelgan so’zlar kirib kelganmi? Misollar keltiring.