О. Рамазонов, О. Юсупбеков тупрокшунослик ва дехкончилик олий ÿtçye юртлари учун дарслик


Download 7.93 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/139
Sana28.10.2023
Hajmi7.93 Mb.
#1729405
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   139
Bog'liq
Тупрокшунослик-ва-дехкончилик.Рамазонов-О

цадимдан сугориладиган тупроцлар
одатда за- 
рарли тузлардан ювилган, тупрок сатхи текис, устки
92


ТУПРОК.НИНГ СИФАТИ ВА КИЙМАТИНИ БАХОЛАШ
катлами хар хил даражада лойка босган, тупрокнинг 
устки катлами нисбатан бир хил механик таркибга 
эга. Озик элементлар тахминан бир хил таркалган;
б) янгидан сутриладиган тупроцлар — сугориш таъ- 
сирида кам узгарган (асосан 0—30 см катлам). Хайдал- 
ма катлам асосан бир хил механик таркибга эга. Туп­
рокнинг устки катлами яхши текисланмаган.
в) янги узлаштирилган тупроцлар — кишлок хужа- 
лигида 10 йилдан кам фойдаланиладиган курук ва буз 
тупроклар, фойдаланиш даврида асосий хоссалари кам 
узгарган. Тупрок катламида озука моддалар нисбатан 
кам. Тупрок сатхи етарли даражада текисланмаган. Су­
гориш натижасида тупрок чукади.
Маданийлашганлик даражасига караб Узбекистон- 
даги сугориладиган тупроклар 3 хил булади:
а) кам маданийлашган — тупрок таркибида озука 
модцалари, гумус микдори кам, биологик жараёнлар 
нисбатан секин утади (хосилдорлик 10—14 ц/га);
б) уртача маданийлашган тупроцлар — асосий 
курсаткичлар буйича уртача хусусиятга эга. Одатда 
дехкончилик маданияти (янги ва кадимдан сугорила­
диган тупроклар) нисбатан паст (хосилдорлик 20—26 
ц/га);
в) нщори маданийлашган тупроцлар — агротехник 
тадбирлар уз вактида сифатли утказиладиган тупрок­
лар (хосилдорлик 30—40 ц/га);
Тупрок унумдорлигига, экинлар хосилдорлигига 
иклим шароити, тупрокнинг механик таркиби, тош ва 
бутазор, шурланиш даражаси, боткоклашганлиги ва 
хоказолар таъсир этади. Тупрок бонитировкаси утка- 
зилганда мазкур курсаткичлар инобатга олинади, улар- 
нинг мавжудлиги ва таркалганлик даражасига караб, 
тупрок унумдорлигини аник изохловчи коэффициент- 
лар кулланилади. Шурланган ёки шурланишга мойил 
булган ерларда тупрокнинг шурланиш даражасига караб 
куй ид а ги коэффициентлар кулланилади:
Кам шурланган тупроклар 
— 0,75
Уртача шурланган тупроклар — 0,70
Кучли шурланган тупроклар — 0,60
93


ТУПРОКД1УНОСЛИК
Тупрокни иктисодий бахолаш асосида унинг унум- 
дорлиги, етиштирилаётган усимликларнинг хосилдор- 
лиги ётади. Тупроц бсцоси маълум майдондан, тупрок 
хоссаларини назарда тутган холда олинган махсулот- 
ни сотиш натижасида олинган даромад билан аникла- 
нади.

Download 7.93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling