O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

O 'q itish n in g a m a liy m etod lari
1. 
T a ’lim iy topshiriqlar. M aktablardagi ta ’lim ning h am m a b osqichlarida 
o 'q u v c h ila rn in g ijodiy im koniyatlarini riv o jlan tirish ju d a m uhim dir. L ekin kichik 
y o sh lig id an b o sh lab u larn in g ijodiy fikrlashini sh ak llan tirish alo h id a ah am iy atg a 
ega. C hu n k i b o sh la n g 'ic h sin flard a, xususan, ta ’lim ning birinchi yili bolalarda 
o 'q is h q o b iliy atlari sh ak llan a boshlaydi.
O 'q u v c h in in g ijodiy fikrlashi y an g ilik k a s h f etish id a, k o 'rila y o tg a n narsani 
y a ra tish n in g
b o sh q a c h a
u sulini 
to pishda, 
o 'q u v
m aterialid an
o 'z g a c h a
b o g 'la n ish la rn i o ch ib berish i va ho k azo lard a aks etadi. O 'q u v c h ila rn in g nam u n ag a 
tay an m ay q an d a y d ir y an g i narsan i y aratish qobiliyati ijodkorlikni talab qiladigan 
fao liy atd a rivojlanadi.
K ich ik m ak tab y o sh id ag i o 'q u v c h ila rd a ijo d iy fikrlashni riv o jlan tirish d a 
t a ’lim iy to p sh iriq la r m u h im rol o 'y n a y d i. B unday to p sh iriq lar fikrlash faoliyatining 
m aqsadi sifa tid a x izm at qiladi v a uning x arak terin i belgilaydi.
T o p sh iriq la rn in g har xil tu rlari k ich ik m aktab y o sh id ag i 
o 'q u v c h ila r 
fik rlash in in g riv o jlan ish ig a tu rlic h a ta ’sir k o 'rsa ta d i. O 'q u v fao liy atid a rep ro d u k tiv
to p sh iriq la rn in g k o 'p q o 'lla n is h i bolada ilgari o 'z la s h tirg a n bilim larini va ish 
u su llarin i q a y ta tik lash g a in tilish n i, nam u n ag a q arab ishlash odatini v u ju d g a 
k eltirad i v a bu o d at fik rlash ja ra y o n in in g rep ro d u k tiv aso sig a aylanadi. L ekin ijodiy 
fik rlash ish n in g a n d azasiz u su llarin i am alg a o sh irish n i, y an g i m aq sad lar q o 'y a
o lish n i, n a z o ra t q ila b ilish v a baholashni, rejalash tirish n i, taxlil, taqqoslash va 
u m u m lash tirish n in g o 'z ig a xos usullarini, baholash m ezonlarini sh ak llan tirish n i 
ta la b q ilad i. O 'q u v c h ila rd a m azk u r fik rlash ja ra y o n la rin i tark ib to p tirish uchun 
d a rsd a p ro d u k tiv to p sh iriq larn i q o 'lla s h , u larning b ev o sita ijodiy fikrlashi m aq sad lar
108

---

q o ‘yishga, rejalashtirishga, u m u m lashtirishga, shuningdek, n azorat qilish g a va 
b aholash kabi jaray o n larn i riv o jlan tirish g a qaratilishi kerak.
M aq sad lar q o ‘yish ja ra y o n i m atn. rasm m azm uniga sav o llar tuzish, ja v o b
q ay taray o tg an o ‘q uvchiga q o 'sh im c h a savol berish, m asalaning shartlariga turli 
sav o llar q o 'y is h v a h okazolarda am alga oshadi.
B o sh lan g 'ich s in f o 'q u v c h ila rid a ishni rejalashtirish k o 'n ik m asin i rivojlantirish 
uchun u lar bilan o 'z la rin in g kelgusidagi darslarda har qanday topshiriqlarni 
bajarishdagi xarakterlarini qanday tasav v u r etishlarini doim iy ravishda m uhokam a 
qilib borish zarur. Shuningdek, d arslarda hikoyaning rejasini tuzish, bayon yozish, 
m asalalar yechish kabi top sh iriq lard an keng foydalanish kerak.
K ichik m aktab yoshidagi o ’quvchilarda ijodiy fikriashni shakllantirish zarurligi 
o 'q itu v c h in in g o ld ig a o 'q u v ja ra y o n id a o 'q u v c h ila rd a taxlil qilish. taqqoslash va 
u m um lashtirish k o 'n ik m alarin i riv o jlan tirish g a qaratilgan topshiriqlardan ham keng 
foydalanish vazifasini q o 'y a d i. A na shu jih atd an m atem atika darslarida, .xususan, 
m asalalar y ech ish d a k atta im koniyatlar m avjud b o 'lad i.
F ik rlash faoliyatining nazoratbaholash m exanizm ini shakllantirish har bir 
d arsd a o 'q u v c h ila rn i faqat faoliyatning natijasini em as, balki ana shu faoliyat 
ja ra y o n id a
teg ish lich a 
baholashni 
ham
am alga 
osh irish g a 
undaydigan 
top sh iriq lard an foydalanishni talab qiladi.
D ars strukturasiga p roduktiv to pshiriqlarni kiritish kichik m aktab yoshidagi 
o 'q u v c h ila rd a y an g i m aq sad lar q o 'y is h , rejalashtirish, an d azasiz taxlil qilish, 
taq q o slash , n azo rat qilish va baholash kabi fikrlash jaray o n larin i shakllantirishning 
asosiy shartlaridan biridirki. bu ja ra y o n la r ijodiy fikrlashning riv o jlan ish id a katta rol 
o 'y n a y d i.