O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

D arsning ikkinchi bosqichi yozm a uy vazifasini q o 'y ilg a n m aqsaddan q at’iy 
nazar, turli m eto d lar bilan tekshirish.
D arsning uchinchi bosqichi o 'q u v ch ilarn in g bilim larini o g 'z a k i tekshirish 
(yoki ulardan s o ‘rash).
Darsning to'rtinchi bosqichi o 'q itu v c h in in g bayon etishi asosida yoki 
o 'q u v c h ila rn in g m ustaqil taxlil qilishi orqali yangi m aterialni tushuntirish.
D arsning beshinchi bosqichi uyga topshiriq berish. D arsning bu qism iga 
m azkur to p sh iriq n in g m ohiyatini, lozim b o 'ls a , uni bajarish m etodikasini ham
tushuntirish, uni o 'q itu v c h in in g o 'z i doskaga yozishi. o 'q u v c h ila rn in g daftarga yoki 
k undalikka k o 'c h irish i kiradi.
D arsning oltinchi bosqichi yangi m aterialni m ustahkam lash, y a 'n i dastlabki 
yoki y o 'la k a y m azkur m aterial bayon q ilin ay o tg an d a am alga oshiriladigan 
m ustahkam lashdir.
D arsning yettinchi bosqichiani tugallashdan iborat b o 'lib . bu ish tashkiliy 
ravishda am alg a o shirilishi kerak. C hunki dars faqat o 'q itu v c h in in g k o 'rsatm asi 
b o 'y ic h a m ustahkam lanadi. M u a llif d arsning an a shu y cttita elem entini nazarda 
tutib, uning strukturasini q u y id ag ich a ifodalaydi:
B ilim va m alakalarni shakllantirish d arsining tuzilishi:
- D arsn in g m aqsadini q o 'y ish ;
- Y angi m aterialni o ’zlashtirish uchun zarur o 'q u v c h ila rn in g bilim va 
m alakalarni takrorlash;
- T ek sh irish m ashqlarini o 'tk a z ish :
- Y angi b ilim lar bilan tanishtirish. o 'z la s h tirish nam unasini k o 'rsatish ;
- U larni o 'z la s h tirish g a qaratilgan m ashqlarni bajarish;
-
U larni m ustahkam lashga qaratilgan m ashqlarni berish;
- M ash q larn i nam una asosida takrorlash;
-
Ijodiy xarakterdagi m ashqlarni bajarish;
- D arsni yakunlash;
79

---

-
U y g a to p sh iriq berish;
T a k ro rla sh d arsin in g tuzilishi:
-
D arsn in g tash k iliy qism i;
-
T a'lim iy , 
tarb iy av iy
va 
rivo jlan tiru v ch i 
m aqsad larn in g
q o 'y ilish i 
(an iq lash tirilish i);
-
Uy v a z ifa sin i tek sh irish , bilim , k o ‘nikm a faoliyati asoslarini tashkil etuvchi 
fik rlash g a e'tib o r q aratish (am aliy va nazariy tarzda). A vvalgi darsd a kelgusi dars 
takrorlash darsi b o 'lim in i n azard a tu tg an x o ld a u y g a v azifa berilishi kerak;
-
D arsdagi 
tak ro rlash n i 
u m u m lash tirish . 
o ‘quv 
jaray o n i 
natijalarini 
tek sh irish , u y g a v a z ifa berish.
B ilim larn i tek sh irish d arsin in g tuzilishi:
-
D arsn in g tash k iliy qism i. M azkur h o latd a ishchan, sokin holatni b o 'lish i 
zarur. O 'q u v c h ila r tek sh iru v va n azo rat ishidan q o 'rq m aslik lari yoki o 'q itu v c h i 
u larn in g o ’zlash tirish larin i tek sh irish i haq id a o rtiq ch a h ay ajonlanm asliklari kerak;
-
D arsn in g m aq sad in i q o 'y ilish i. O 'q itu v c h i o 'q u v c h ila rg a ularning qaysi 
dars m ateriallari y u z a sid a n bilim lari tek sh irilish i va n azorat q ilin ish in i e'lon qiladi. 
O 'q u v c h ila rg a teg ish li q o id alarn i eslash v a n azo rat ishi ja ra y o n id a q o 'lla sh
ta'k id lan ad i. O 'q u v c h ila rg a o 'z ishlarini o 'z la ri tek sh irib chiqishi zarurligi aytildi;
-
T e k sh iru v y o k i n azo rat ishi m azm u n in in g bayoni (m asala, m isollar, d iktant, 
insho y o k i sa v o lla rg a ja v o b la r o 'z tak rib i, q iy in lik darajasi b o 'y ic h a d astu rg a m os 
b o 'lis h i v a h ar b ir o 'q u v c h in in g im koniyati y etad ig an darajada b o 'lish i kerak);
-
D arsn i y ak u n lo v ch i b osqichi. O 'q itu v c h i o 'q u v c h ila rn in g engg y ax sh i 
ishlarini ra g 'b a tla n tira d i, b o sh q a ish lard a y o 'l q o 'y ilg a n xato larn i taxlil qiladi, 
x a to la r u stid a ish lash n i tashkil qiladi (b a'zi h o llard a bu ish lar kelgusi d arsd a olib 
b oriladi). T ip ik x ato larn i. bilim , m alak alarn i e g allash d a y o 'l q o 'y ilg a n k am ch ilik lar 
va ularni b a rta ra f etish , b ilim v a m alak alarin i tak o m illash tirish .
Y angi b ilim larn i, m alak alarn i eg allo v ch i dars tuzilishi:
-
D arsn in g tash k iliy qism i (o 'q u v c h ila rn i p sixologik y o 'n a lt ir i s h ) ;
-
D ars m av zu si va m aq sad in in g bayoni;
80

---

-
M alakalarni shakllantiruvchi yangi bilim larni o 'rg a n ish ;
-
Q abul qilingan v a o 'x sh a sh vaziyatlar b o 'y ic h a dastlabki m alakalarni 
eg allash va m ustahkam lash;
-
B ilim v a m alakalarni o 'z g a rtirilg a n vaziyatlar m isolida k o 'rib chiqish;
-
B ilim va m alakalarni ijodiy q o 'llash :
-
M alakalarni egallash m ashqlari;
-
U yga v azifa berish;
-
O 'q u v c h ila r bajargan ishlarini baholash orqali darsni yakunlash.
T akrorlash, um um lashtirish darsining tuzilishi:
- T ash k iliy vaziyat;
-
O 'q itu v c h in in g kirish s o 'z id a takrorlash u m um lashtirilishi rejalashtirilgan 
m avzu yoki m avzularning aham iyati ta ’kidlanadi. darsning m aqsadi va rejasi e ’lon 
qilinadi. O 'q u v c h ila r tom onidan turli o g 'z a k i va yo zm a um um lashtiruvchi va 
tizim lovchi topshiriqlari y akka va ja m o a xo latd a b ajaradilar, bunda m alakalarni 
shakllantiruvchi, u m um lashtiruvchi bilim lar, u m um lashtiruvchi faktlar asosida olib 
boriladi;
-
B ajarilgan ishlarni tekshirish, korrektirovkalash (zarur xolatlarda):
-
O 'rg a n ilg a n m aterial b o 'y ic h a xulosalash:
-
D arsning erishilgan natijalarini baholash;
-
D arsni yakunlash;
-
U yga v azifa berish (doim iy).
A ralashgan dars tu zilish i (bunday dars tuzilishi od atd a o 'z oldiga bir nechta 
didaktik m aqsadlarni q o 'y ad i):
- D arsn in g tashkiliy qism i;
-
U y v azifani tek sh irish , d arsning m aqsadini q o 'y ilish i;
-
O 'q u v c h ila rn i yangi bilim larni qabul qilishga tayyorlash, bilim larning 
dolzarbligi, am aliy v a aqliy m alak alarin in g egallanishi;
-
Y angi m avzuning bayoni, shu bilan birga tushuntirish;
-
D ars d av o m id a o 'rg a n ilg a n yangi bilim ni m ustahkam lash, avval
81

---

o ‘rganilgan bilim lar bilan b o g 'lash ;
-
Y angi bilimlarni avvalgilari bilan b o g 'lag an holda bilim va m alakalarni 
um um lashtirish va tizim lash;
-
D arsni yakunlash va dars natijalari;
-
U vga vazifa berish;
-
0 ‘quvchilarni yangi m aterialni o 'z la s h tirish g a tayyorlash (zarur hollarda).