O ’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo

Психологик 

таъсирнинг 

уч воситаси 

Вербал 

таъсир


Паралингвис


тик таъсир

Новербал 

таъсир

Психологик таъсир - бу турли воситалар ёрдамида инсонларнинг
фикрлари, ҳиссиётлари ва ҳатти-ҳаракатларига таъсир кўрсата 
олишдир.

---

69

Buning uchun maxsus tayyorgarlik guruhlari yoki trening guruhlari tashkil etishni
psixologlar taklif etishgan. 
G

’arbda shu maqsadda T- guruhlar tashkil qilinib, muloqot jarayonida qiyinchilik his 

etayotgan kishilar taklif etilgan. Ijtimoiy pisixologik treningning asosiy usullari- guruhiy

munozaralar, rolli o
’yinlar, psixolik sezgirlikni oshiruvchi treninglardir. Trening guruh
a
’zolari 7-15 kishigacha bilib mashg’ulotlar bir necha kundan bir necha oylargacha davom 

etadi.
Ularning muloqot manbaida o

’zini «o’zgalar» o’rniga qo’yish, ularning ichki olamini to’g’ri
tushinish qobiliyati va istagi tarbiyalanadi. 
Ijtimoiy psixologik treninglarga quyidagi metodik talablar qo
’yiladi: 
1. Munozara yoki o
’yinlar jarayonida ar bir ishtirokchi vaziyatni yoki rolni faol
o
’zlashtirib, shar bir holatdan o’zi uchun xulosa chiqarishga olib kelish zarur. 

2. T- guruhlarda muloqotning nutq shakllaridan tashqari, nutqsiz-noverbal shakllari ham

keng qo

’llanishi, ya’ni har bir ishtirokchi (o’rganuvchi) har bir harakat, ritmning mohiyatini

ham tushunib uni hayotda ishlatishga ham erishish zarur. 
3. Har bir ishtirokchi kundalik yuritib, uni har galgi mashg
’ulotlardan so’ng o’ziga his- 
kechinmalari, muammolarni yechishdagi shaxsiy ishtiroki, tasavvurlarini odilona yozib
borishi muhimdir. 
4. T- guruhga qatnashish ixtiyoriy bo
’lganligi uchun, har bir a’zo mashg’ulotlarni
qoldirmaslikka harakat qilishi zarur,- chunki bu a
’zolarning o’zaro munosabatlariga, 
guruhning muhitiga bevosita ta
’sir qiladi. 
Mashg
’ulotlar maxsus xonalarda, shovqin surondan xoli yerda tashkil etilishi, shinam 

bo
’lishi kerak. 

Mashg
’ulot o’tkazuvchi trener- maxsus tayyorgarlikdan o’tgan, xushmuomala, did bilan

kiyingan, o

’z kayfiyati yoki o’yinga shaxsiy munosabat bilan mashg’ulotlarning tabiiy 
kechishiga xalaqit bermasligi, sabr-toqatli, madaniyatli bo
’lishi zarur. 
Mashg
’ulotlarni «yumaloq stol» yoki «to’rtburchak» stol atrofida gilam ustida, ba’zan tik 

turgan holda ham o

’tkazish mumkin. 
Hozirgi davrda T- guruhlar rahbarlarni muloqotga tayyorlash, ma

’sul shaxslarni

qayta tayyorlash kurslarida, psixologlar davrasidagina o
’tkazilmoqda. Muloqotdagi
bilimdonlik barcha mutaxassislarga zarur. 
Amaliy psixolog xox maktabda bo

’lsin, xox sanoat korxonasida yoki boshqa o’quv

yurtida bo
’lmasin, mahalliy sharoitni chuqur o’rgangan xolda, u yerdagi rahbariyat bilan
kelishib, T- guruhlar tashkil etmog
’i va ham o’zining, ham atrofdagilarning bilimdonligini
oshirib bormog
’i zarur.
Fan amaliyotga - degan tamoyil bugungi kunda har qachongidan ham dolzarb masalaga 
aylangan. Chunki yoshlarni mustaqil davlatimiz ma
’naviy negizlarini teran anglashga 
o
’rgatish va ularni ma’rifatga chorlash jarayonida qator tadbiqiy vazifalarni amalga 

oshirishni taqazo etadi.

Ilm-fan taraqqiyotini uzoq davri shu bilan tavsiflanadiki, olimlar va tadqiqotchilar 

ko
’proq nazariy masalalarni hal qilish, umumiy qonun qoidalarni sharxlash, tushuntirish 

orqali jamiyat va insoniyat taraqqiyotini yoritishga o
’rganishlari ko’p uchraydi. Bu qoida 
pedagogika va psixologiya fanlariga ham tegishli.
Dolzarb muammolardan biri- yoshlarda yangicha dunyoqarashni shakllantirish, ularni 
yangicha demokratik munosabatlarga ruhiy jihatdan tayyorlashdir. Ma
’naviyat sohasidagi 
islohotlar yoshlarda o
’z xalqining madaniyati, Vatanning o’tmishi va buguni, milliy 
qadriyatlarga to
’g’ri munosabatlarning shakllanishiga sabab bo’ladi va bu- ziyoli, bilimdon 
kishilar uchun eng zarur fazilatdir.

---

70