O ‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi

2. Temuriylar davrida fanning rivojlanishi.
Matematika va astronomiyaning rivojlanishi
Temuriylar davrida matematika va astronomiya sezilarli muvaffaqiyatlarga erishdi. Amir Temur ilmiy izlanishlarni qo‘llab-quvvatlab, o‘z davrining eng sara olimlarini jalb etib, ularning faoliyati uchun qulay shart-sharoit yaratdi.

Bu davrning mashhur olimlaridan biri – 1449-1449 yillarda hukmronlik qilgan Ulug‘bek mashhur astronom va matematik edi. U “Samarqand kvadranti” nomi bilan mashhur boʻlgan astronomik asbobni qurdi, undan yulduzlar koordinatalari va kuzatish uzunligini aniqlash uchun foydalanilgan. Ulug‘bek “Ziji Ulug‘beki” nomi bilan mashhur yulduzlar katalogini ham tuzgan va u ko‘p asrlar davomida astronomlar uchun muhim ma’lumot manbai bo‘lib kelgan.

Bu davrning yana bir muhim matematik asari “Risola fi al-hind” hind matematigi Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy tomonidan yozilgan. Bu asarda keyinchalik Yevropada joriy qilingan hind sanoq sistemalari tasvirlangan, hisob va algebraning yangi usullari taklif qilingan.

Shuningdek, bu davrda matematiklar orasida Fazoriy, Ali Qushchi va boshqalar mashhur edi.

Umuman olganda, temuriylar davrida matematika va astronomiya fanlarining rivojlanishi jahon ilm-fani va texnikasiga katta ta’sir ko‘rsatdi, olimlar qoldirgan asarlar keyinchalik ko‘plab ilmiy kashfiyotlar va yutuqlarga asos bo‘ldi.

Tibbiyot va farmakologiya bo'yicha bilimlarni tizimlashtirish.

Temuriylar davrida tibbiyot va farmakologiya sohasida muhim kashfiyotlar amalga oshirildi, bu esa bilimlarni tizimlashtirishga, yangi dori vositalari yaratilishiga olib keldi.

Bu davrning tibbiyot sohasidagi eng mashhur olimlaridan biri ozarbayjonlik olim Abu Ali ibn Sinodir (Yevropada u Avitsenna nomi bilan mashhur edi). U tibbiyotda mumtoz asarga aylangan eng muhim asar - "Tib qonunlari" ni yozdi. “Tib kanoni” yunon, arab va hind tibbiyotidan bilimlarni to‘plagan va ilmiy tasniflash tamoyillariga muvofiq tizimlashtirilgan.

Shuningdek, Abu Ali ibn Sino dorivor oʻsimliklardan foydalanish va turli dorivor preparatlar tayyorlash kabi yangi davolash usullarini ishlab chiqdi. Uning ishi tibbiyot va farmakologiya bo'yicha ko'plab keyingi tadqiqotlar uchun asos bo'ldi.

Abu Ali ibn Sinodan tashqari o‘sha davrning taniqli tabiblari ozarbayjonlik olim Muhammad Abdulloh (Abdulloh) Zakkaryo va o‘zbek olimi Ali Qushchi edilar. Ularning ikkalasi ham tibbiyot va farmakologiya rivojiga katta hissa qo‘shgan.

Umuman, temuriylar davrida tibbiyot va farmakologiya sohasidagi bilimlarni tizimlashtirish o‘sha davrning eng muhim ilmiy yutuqlaridan biri bo‘ldi. Keyinchalik yaratilgan usullar va preparatlar keyingi asrlarda tibbiyot va farmakologiyaga katta ta'sir ko'rsatdi.