Obligatsiyalar va aksiyalar bozori

Jamiyat kapitali – bu uni moliyalashtirish manbasidir. Biznes yuritish uchun xarid qilinishi mumkin bo‘lgan hamma narsa aktiv deb ataladi va kapital hisobiga moliyalashtiriladi. Har qanday aktiv biron narsaga huquq bilan bog‘liq bo‘ladi, passiv (kapital) esa aksiyadorlar yoki kreditorlar oldida majburiyat hisoblanadi. Kompaniya aktivlari uning mulki deb ataladi, qoidaga ko‘ra, jismoniy shaklga (pul, binolar, xomashyo, tovarlar) yoki qarz talab qilish rasmiylashtirilgan huquqiga (debitorlik qarzlari) ega bo‘ladi. Kompaniya passivlari – bu uning kapitali, biron kishi oldida majburiyatni ifodalaydi va «kimniki?» degan savolga javob beradi. Agar kompaniya balansini sxema ko‘rinishida aks ettiradigan bo‘lsak, bunda kapital uning o‘ng qismini tashkil qiladi. Kapital ikki qismga bo‘linadi:
– o‘z kapitali – barcha aksiyadorlarning mulki hisoblanadi. Jamiyat uni aksiyadorlarga qaytarishi yoki ular o‘rtasida foydani taqsimlashi shart emas. Biroq uni bepul deb ham bo‘lmaydi, chunki aksiyadorlar, samarasiz rahbarlik holatida uni almashtirishi mumkin;
– qarz kapitali – jamiyatning kreditorlar oldidagi qarzlarini (kreditorlik qarzlarini) ifodalaydi.
Aksiyadorlik jamiyatida boshqaruv organlari o‘ziga xos vakolatlarni ijro etish uchun tashkil etilib, bu vakolatlar ro‘yxati qonunda belgilab qo‘yilgan.
Aksiya kursiga ta’sir etuvchi omilar turlicha bo‘ladi. Germaniya mutaxassislari fikriga ko‘ra unga iqtisodiy, siyosiy va ruhiyat omillari ta’sir etadi. Bozor munosabati sharoitida xo‘jalik sub’ektlari moliya jihatdan ham o‘z aravasini o‘zi tortishi kerak, ammo ular foyda ko‘rib rentabelli ishlashi, foyda hisobidan o‘z moliya resurslarini orttirib borishlari ham shart, bu siz ular raqobatga bardosh bera olmaydilar. Demak, moliyaviy baquvvat bo‘lish raqobatchi chidamli bo‘lishi kerakdir.

12.4.1-chizma

AKSIYA KURSIGA TA’SIR ETUVChI OMILLAR