Образование наука и инновационные идеи в мире
Download 5.43 Mb. Pdf ko'rish
|
ОБРАЗОВАНИЕ Выпуск журнала № 17 Часть 2
|
KIRISH. Xar bir oilada ayollarda kashta tikish odat bulib, qizlar yoshligidan urgatilib borilgan. Ular o’zlariga buvi va onalaridan chala qoldirilgan kashtalarni tikib davom ettirish bilan birga mayda xajmdagi qulrumolcha, oynaxalta, choyxalta, sochiq, jiyak, choynaktaglik, choynakyoyi kabi buyumlar tikishgan. Yirik kashta buyumlari ko’p vaqt olgani uchun keksa kashtachilar tikkan. Qushkiyiklar yagona chorsi qulda xam tikilgan. Chorsi tuy va shamlarda, beshik tuylarida barcha erkaklarga kuylak chorsi, yaktak chorsi, sifatida sovg’a dilinadi. Kashta tikilgan suzanalar xatto xalqimizda motam marosimlarida xam ishlatilgan. Motam marosimlarida erkaklar boshiga duppi, ustiga tun, beliga esa chorsi (belbog’) bog’lashib, eshik oldida turganlar. Mayit solingan tobut ustiga esa zardevor (suzana) yopilgan. Motam marosimidagi kashta buyumlari rangi mayitning yosh yoki keksaligiga qarab ishlatilgan. Yosh mayyit bulsa, qizil rangli zardevor yoki keksa mayit bo’lsa, xavo ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ http://www.newjournal.org/ Выпуск журнала № – 17 Часть–2_ Март–2023 5 2181-3187 rang, dora rangli matolardan tikilgan zardevor yopilgan. Bu kashtalar bilan bu yorug dunyodan ketayotgan odamning hayoti u dunyoda dam guzal bo’lsin, deb fikr qilingan. Bu xolat utroq xalqlarda dam, chorvador xalqlarda xam xamisha urf - odatlar davom etganini bildiradi. Kashtalardagi tasvirlar gullar, naqshlar boshqa - boshqa bo’lsada, lekin urf - odatlari rasm - rusumlari uxshab ketadi. Masalan, chorvador xalqlarda xam kashta buyumlar bilan utovlar, qora uylarning ichi bezatilgan. Kelinning liboslari - rumoli, kuylaklary kashtalar bilan bezatilgan. Kelin uylari kelin - kuyovlarga kuz tegmasin, deb kashta buyumlari bilan bezatilgan. Xalqqa chorvador xalqlarda kelin tomonidan shirdak, otyoshi tikilib, u kuyovga sovga qilingan. Kuyov uni otiga yopib, uning ustida utirsa, kuyov xayotidan mamnunligi, agar otyopkini uyga tashlab chiqib ketsa, u kelinga nisbatan nimadandir xafa ekanini bildirgan. Tuy kuni ertalab kelin kuyovning quliga suv kuyayotib, kashta tikilgan rumolcha sovg’a qilgan. Bu esa kelinning kuyovga muxabbati, ya’ni (kunglining moyilligini) bildirgan. Utroq xalqlarda kelinning «yuz ochdi» marosimida yuziga kashta tikilgan rumolcha yoki rumolni yopib salom bergan. Qaynona va kaynota, quni - qushnilar tomonidan «sulga yog soldi» marosimi o’tkazilayotgan paytda kelinning yuziga kashta tikilgan rumol yoki rumolcha yopilgan, uning ustiga kashta tikilgan paranjini yopib, 2 nafar ayol, ikki qulidan ushlab yor-yor aytib olib chiqqan. Kelinning quliga qaynota osh, un, tugralgan quy yog’ini solib kelinning quli shirin bo’lishini yaratgandan tilaydi va yor-yor aytib olib kirib ketishdan oldin, kuyovning eng kichik ukasi mevali daraxtning sindirilgan shoxi bilan kelin yuzidagi kashta tikilgan rumolchani oladi. Bu rumolchani olishdan maqsad kelinning yuzi kashta tikilgan rumolcha gulidek guzal bo’lsin, mevali daraxtning sindirilgan shoxi bilan rumolchani olgani esa, kelin bola- chaqali bulishini, mevali daraxtlardek meva beradigan bo’lsin, deb tilangan tilak belgisi. Kelin kuyovning tagchoyshabiga bir juft kabutarni bir-biriga qaratib, og’ziga atirgul tishlatib bir-biriga qarab uchayotgani tasvirini solib, chekka qismining uch tomonini suv chok bilan xoshiyalab, pastki tomonini ochiq xolda qoldirib tikkan. Bu kelin - kuyovning birinchi kechasi uchun muljallangan tagchoyshab hisoblanadi. Bu tagchoyshab, asosan, ok matoga tikilib, tasvirlardagi kabutar ikki yoshning baxtli bo’lishini tilab, tinchlik-totuvlik, yorqin baxt nasib qilsin, deb tilak tilab, keksa kashtaduzlar tomonidan tikilib taqdim qilingan. Bu tagchoyshab buvisi yoki xolasi, ba’zan onasi tomonidan tikilgan. Naqshlar ma’nosini yoritish, taxlil etishga kup tomonlama yondashish mumkin. Jumladan, unta falsafiy, tarixiy, estetik va diniy nuqtai nazardan qarash mumkin. Gul yashnab turgan bog’ timsoli bo’lgan. Masalan, gullagan bog’ ramzi xayotning guzalligi, baxt - farovonligi kabi sifatlari, talqinli usimlik poyasi tinimsiz ijod va tabiat talqini, shiddatli xayot oqimi, umrning utkinchiligi, gul esa yorug’ olam guzalligi, bu |
