Obyektlarning muhandislik-texnik himoyalanganlikni tashkil etishning zamonaviy texnik yechimlari

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-26, Issue-1, January - 2023
 
25 
Tayanch so‘z va iboralar: Avtomobil raqamini avtomatik aniqlash, umumiy 
kameralar, 
mavjud 
to‘siqni boshqarish 
tizimlariga ulanish, 
bir 
nechta 
tizimlarga xizmat ko‘rsatish uchun markaziy ma'lumotlar bazasini tashkil qilish, 
tashqi 
ma'lumotlar 
bazalaridan 
qo‘shimcha 
ma'lumotlarni 
integratsiyalash
va ko‘rsatish, markaziy operatsion terminaldan bir nechta tizimlarni kuzatib borish va 
boshqarish. 
Xorijiy mamlakatlar amaliyotida himoya tizimi degan tushuncha allaqachon 
qo‘llanilib kelinmoqda, ushbu tushuncha ostida obyekt faoliyatiga tahdidlarni aniqlash 
va uning barcha turlariga qarshi kurashishga yo‘naltirilgan tashkiliy
va texnik tadbirlar kompleksi nazarda tutiladi. 
Himoya tizimidagi mavjud tahdidlarni baholash va tanlashda obyektlar, banklar, 
korxonalar, katta hajmli ofislar va boshqalarga nisbatan qo‘riqlash faoliyatini 
tashkillashtirish bo‘yicha xalqaro tajribalarni hisobga olish ahamiyatli hisoblanadi. Bu 
mavjud halqaro tajribalar himoyaning zamonaviy normativlarini tayyorlashda ham 
asos bo‘lib xizmat qiladi. 
Tahdidlar tabiatidagi ahamiyatli tafovutlarga qaramay, ularning har biriga 
nisbatan himoyaning yaratilishi barcha tizim bilan kompleks tarzda bo‘lishi lozim. 
Masalan, axborotlarni sanktsiyasiz yechib olinishi, qo‘shni binodan ma’lumotlar 
bazasiga ishlov berish vositalaridagi yo‘qotishlarni texnik nazorat qilish yo‘li bilan, 
masofadan ularning xavfsizligini amalga oshirish mumkin. Ayniqsa bu ma’lumotlar 
maxfiy xarakterga ega bo‘lsa. Nurlanishning elektromagnit maydonini to‘sib 
qo‘yadigan apparatura va kommunikatsiyalarning erkin savdoda bo‘lishi, shuningdek 
maxsus apparaturalarning qo‘llanilishi bu turdagi tahdidga nisbatan himoyani 
avvalgidanda oshirishga zarur sabab hisoblanadi. 
Albatta axborot, xususan turli toifaga ega bo‘lgan axborotlarni himoyalash 
obyekt xavfsizligini ta’minlashning asosiy shartlari biridir. Xavfsizlikka oid barcha 
ma’lumotlar qo‘riqlanayotgan obyektning apparat-dasturiy vosilarida saqlanadi va 
qayta ishlanadi. Xavfsizlik tizimlarining asosiy elementlaridan biri, bu obyektga kirish-
chiqish 
jaroyini 
takomilashtirish, 
taqiqlangan 
buyumlarni 
olib 
chiqilishi
va olib kirilishini oldini olish, ushbu jarayonni ishonchli texnik vositalar yordamida 
imkon qadar kam vaqt sarflab bajarish muhim jihat sanaladi. Ayni shu ishlarni amalga 
oshirish uchun dunyoda ko‘plab apparat-dasturiy vosilalarni o‘z ichiga olgan tizimlar 
ishlab chiqilyotganini va hayotga tadbiq qilinayotgani kuzatishimiz mumkin.
Bu kabi tizimlarni muntazam takomilashtirib borish lozim, chunki fan-texnika, 
insonlar ongu-tafakkuri taraqqiy etib borar ekan, tartibbuzar modeli ham o‘zgarib 
murakkablashib boraveradi. Albatta buni payqash uchun shunchaki jahon bo‘ylab 
amalga oshirilayotgan turli xildagi toifalangan obyektlarda uyushtirilayotgan 

---