Och bo‘ri (Ertak)

Mushuk va sichqon

Bir marta, juda och mushuk uning uyiga kichkina sichqon kirib kelganini ko'rdi. Mushuk, uni ushlash va keyin uni iste'mol qilish niyatida, sichqonchaning tuzog'iga yaqinlashib:
ad
- Siz qanchalik chiroyli va yoqimtoysiz, kichkina sichqonchani! Men bilan boring, kichkintoy, keling ... - dedi mushuk shirin ovozda.
Kichkina sichqonchaning onasi aqlli mushukning niyatini eshitdi va o'g'lini ogohlantirdi:
- O'g'ilga bormang, o'sha nopokning hiyla-nayranglarini bilmayapsiz.
Qat'iy mushuk yana sichqonchaga dedi:
- Kel, kichkintoy kel. Bu pishloq va bu yong'oqlarga qarang! Buning hammasi siz uchun bo'ladi!
Aybsiz kichkina sichqon yana onasidan so'radi:
- Ketyapmanmi, onajon? ... ketyapmanmi?
- Yo'q, o'g'lim, borishni xayolingga ham keltirma, itoatkor bo'l, - dedi yana onasi unga.
Mushuk yana uni aldab:
- Keling, men sizga bu mazali pirojniy va boshqa ko'p narsalarni beraman ...
- Men onamga boraman, iltimos, iltimos qilaman - dedi kichkina sichqon.
- Yo'q, ahmoq! Borma. - sichqoncha onasi turib oldi.
ad
-U menga hech narsa qilmaydi, onajon. Men shunchaki ozgina tatib ko'rishni xohlayman ... - dedi kichkina sichqoncha oxirgi marta va onasi uni to'xtata olmagan holda, u tezda o'z teshigidan chiqib ketdi.
Bir necha lahzada: “Qichqiriqlar eshitildi.
- Yordam bering, onajon, yordam bering! Men mushukni yeyman!

Ona sichqon mushuk yeb qo'ygan kichkina sichqonchasini qutqarish uchun hech narsa qila olmadi.

Ahloqiy: bu ertak bizga ota-onamizga bo'ysunishimiz va ularning qarorlarini hurmat qilishimiz kerakligini o'rgatadi, chunki ular har doim biz uchun yaxshilikni istashadi va ularni e'tiborsiz qoldirish tarixdagi kichik sichqonchaga o'xshab o'z ta'sirini ko'rsatishi mumkin.


Oppog’oy va yetti gnom (ingliz xalq ertagi)
Uzoq-uzoq o'tmishda bir go'zal ayol qirol saroyida deraza yonida kashta tikib o'tirar edi. Bu Qirolicha ekan. U oq matoga gullar tikar va o'ylardi: ≪Agar mening jajji qizalog'im bo'lganida qanchalar baxtli bo'lar edim!≫ U mudrab barmog'iga igna sanchib olibdi va uch tomchi qoni matoga tomibdi. ≪Mening qizalog'imning lablari qondek qizil, tanasi qordek oppoq, sochlari mumdek tim qora bo'lsa, qanday go'zal bo'lar edi u≫, - o'ylar edi Qirolicha. Vaqt o'tib Qirolicha qiz ko'rdi va u onasi orzu qilganidek juda go'zal edi. Baxtiyor Qirolicha qiziga Oppog'oy deb ism qo'ydi. Ammo Qirolicha juda betob edi va qizi hali yosh chog'ida olamdan o'tibdi. Oppog'oyning otasi - Qirol ancha vaqtgacha juda qayg'urdi va yolg'iz yashadi. Va, nihoyat, qirol yana uylandi va bu qirollikda katta bayram bo' ldi. Uning yangi xotini ham juda go'zal edi, ammo uning yuragi sovuq, qahri qattiq edi. Buning ustiga Qirolicha g'oyat kekkaygan edi. U kunlarini chiroyli liboslarini almashtirib, o'zining uzun qora sochlarini parvarishlab o'tkazardi. Keyin u ko'zgu oldida turib o'ziga mahliyo bo'lardi. U shunchalar shuhratparast ediki, butun qirollikda eng go'zal ayol bo'lishni istardi. Qirolichaning eng qimmatbaho va suyukli buyumi sehrli ko'zgu edi. U harkuni unga quyidagi savolni berardi: ≪Ko'zgujon, senga ayon, Haqiqatni qil bayon: Menmi dunyodago'zal, Oqyanog'iyonganyal?≫ Agar ko'zgu unga eng go'zali o'zingsan, deb javob qaytarsa, Qirolicha juda baxtiyor, hammasi ajoyib bo'lardi. Ammo ayrim hollarda ko'zgu boshqa qizlarning ismlarini aytardi. Shunda Qirolicha dahshatli darajada g'azablanar, yon-atrofdagilar qo'rquvdan o'rtanar edilar. Zolim Qirolicha bechora qizni o'ldirishga buyruq berardi. Oppog'oy ulg'aygan sari, chiroyiga chiroy qo'shilib borardi. U shunchalik maftunkor va yoqimtoy ediki, uni hamma yaxshi ko'rardi. Hamma, faqat Qirorlicha emas. Qirolicha Oppog'oy yashnab borgani sari, unga hasad va rashk qiladigan bo'ldi. Kunlarning birida uning yonida bo'lishiga ham chidolmay, uni xizmatkorlar bilan yashash uchun quvib yubordi. Oppog'oyning chiroyli liboslarini olib qo'yishdi va xizmatkorlardek dag'al kiyimlarni kiyintirib qo'yishdi. Oppog'oy boshqa xizmatkorlar kabi erta tongdan to kech oqshomgacha mehnat qilar, saroyda pol yuvar, tog'-tog' idish-tovoqlarni qayta yuvar, Qirolichaning kiyimlarini tartibga keltirardi. Oppog'oy ish qilayotgan chog'ida doim qo'shiq aytishni yoqtirar va uning chiroyli ovozini eshitish uchun har tomondan qushlar uchib kelishardi. ≪Yaqinda u o'zining go'zalligini yo'qotadi, - deb o'ylar edi Qirolicha. - Kim endi uni eski kiyimlarda va mehnatdan dag'allashib ketgan qo'Ilari bilan go'zal deb atar ekan?≫ Shunday bo'lsa ham Qirolicha har kuni o'zining ko'zgusi yoniga kelib: ≪Kim dunyoda eng go'zal?≫ - degan bitta savolini takrorlaredi. Oppog'oy kunlardan bir kun voyaga yetib, qirollikda eng go'zal qiz bo'lishidan u juda qo'rqar edi. Oppog'oy mehnat qila turib, xayollari ajoyib shahzoda bilan band bo'lar edi. U bilardiki, bir kun u uni bulutlar ortidagi o'z saroyiga albatta olib ketadi. Hasadgo'y Qirolicha Oppog'oyni kuzatar ekan, u kundan kunga ochilib borayot-ganday tuyulardi. Oppog'oy haqiqatan ham, eski va dag'al kiyim kiygan boisa ham, ko'p mehnat qilsa ham, uning go'zalligini sezmay bo'lmasdi. Kunlardan bir kun Qirolicha ko'zgusidan: ≪Kim dunyoda eng go'zal?≫ - deb so'ragan edi, u shunday javob qaytardi: ≪Labi qizil bamisoli qon, Sochi esa qora mumsimon, Yuzlari qor kabi hoynahoy, Uning ismi esa - Oppog'oy≫. Bunday javobdan darg'azab bo'lgan Qirolicha o'z ovchisini chaqirdi va unga buyruq berdi: ≪Malikani o'rmonga olib bor va u yerdan uning yuragini mana bu qutiga solib kel!≫ Ovchi qayg'udan bosh egibdi, lekin Qirolichaga bosh egishdan boshqa iloji bo'lmabdi. Oppog'oy va ovchi ertasi kuni o'rmonga jo'nashibdi. Malika o'zi bilan nima ro'y berishidan shubhalanmay, ovchi yonida o'rmon bo'ylab chopar, binaf-shalar terar va quvnoq hirgoyi qilardi. Biroq ovchi birdanigaOppog'oy oldida g'amgin tiz cho'kib: ≪Qirolicha sizni o'l dirish haqida buyruq bergan bo'lsa ham, men sizni o'ldirolmayman. O'rmonga qoching-da, bekinib oling! Saroyga hech qachon qayta ko'rmang!≫ -debdi. Ovchi esa saroyga qaytayo-tib yo'lda bug'i bolasini o'ldi rib, uning yuragini qutichaga soldi va Qirolicha hech narsa-dan shubhalanmasin deb o'yladi. Oppog'oy o'rmonda yolg'iz qolib, qo'rqqanidan yig'lab yubordi. Birozdan so'ng u o'rmonda yolg'iz emasligini tushundi. O'rmonning kichik hayvonchalari uning do'stlariga aylanishib, chug'urlashib va baxtiyor shivirlashib, uni o'rmon uychasiga yetaklashdi. Bu kichkina, to'g'rirog'i mitti va yaxshigina o'rmon etagidagi uycha edi. Uycha yashalmay digan joy emas ekan. Oppog'oy derazadanichkariga mo'ralab, dahshatli tartibsizliklarga ko'zitushdi. Yuvilmagan idishlar to'plab qo'yilgan, uydagi ham-ma narsani qalin chang qop-laganedi. ≪Menimcha bu yerda yasha-yotgan bolalar kimgadir, uyni sarishta tutishga yordam beradigan kishiga muhtojga o'xshaydi, - debdi Oppog'oy. -Boraylikda, uyda tartib o'rnataylik≫. Oppog'oy o'zining o'rmonlik do'stlari bilan butun uyni tozalabdi, u yer yorug', toza va fayzli bo'libdi. Shu kuni barcha ishlardan keyin charchab qolib yuqorida - yotoqxonaga ko'tarilib, uchta kichkina krovatlarga ko'ndalang yotib,uxlab qolibdi. Oppog'oy uxlab yotgan paytda o'zlarining o'rmon uychalariga ishdan qaytgan yetti mitti odamchalar kelishibdi. ≪Hoy-hoy,hoy-hoy, biz ishdan uyimizga qaytayotibmiz!≫ -deb qo'shiq kuylashar edi yetti nafar gnom - mitti odamchalar. Birdaniga ularning ko'zlari Oppog'oy saranjom-sarishta qilgan uylariga tushdi. Unda hamma narsa o'zgargan, uy toza ekan. Zinadan yotoqqa ko'ta­rilib, ular endi uyqudan turgan Oppog'oyni ko'rib qolishdi. ≪Ha-a, - quvonganidan hayajon bilan dedi Oppog'oy. - Men sizlarning kimligingizni bilaman, - dedi va u gnomlarning krovatlariga yozilgan ismlarini o'qiy boshladi. - Dopi - tentakvoy, Sizni - aksirvoy, Xeppi -quvnoqvoy, Grempi - vaysaqi, Dok - yuvoshvoy, Bashful ?pismiqvoy, Slipi - mudroqvoy≫. Oppog'oy gnomlarga o'zi-ning o'gay onasi - qirolicha va uning niyatlari haqida so'zlab berdi. Ular Oppog'oyni uylari-da qolib yashashga ko'ndirishdi. Oppog'oyjuda ham xursand edi, unga yangi do'stlari juda yoqib qolilshga ulgurgan edi. ≪Kechki ovqat hali sal tayyor emas, ungacha sizlarning yuvinib kelishga vaqtlaringiz bor≫, - dedi Oppog'oy gnomlarga. ≪Yuvinishga!≫ - bir ovozda norozilik bildirdi gnomlar. Ular yuvinish so'zining ma'nosini ham unutib yuboray deyishgan ekan. Ammo ular-ning hammalari qunt bilan yuvinib kelishdi, hatto Grempi yuz va qoilarini hoilab keldi. Gnomlar Oppog'oyni xush-fe'lligi uchun juda ham yoqtirib qolishdi. Ertasi kuni gnomlar konga ishga borish o'rniga Oppog'oy-ga yangi chiroyli krovat yasash-ga qaror qilishdi. Ular shunchalik zavq bilan ishlamas edilar, agar uylarida nima sodir bo'li-shini bilganlarida edi. Gap shundaki, yovuz Qirolicha ko'zgusidan Oppog'oy hali ham tirikligini bilib qolibdi. Eski kiyimlarini kiyib, kampirga o'xshab Qirolicha o'rmonga jo'nabdi. Oppog'oy uchun zaharlangan olma tayyorlab olibdi. Gnomlar esa o'sha tongda Oppog'oyni yolg'iz qoldirayotib: ≪Begonalardan ehtiyot bo'lgin≫, - deb ketishgan ekan. Oppog'oy ehtiyot bo'laman deb va'da beribdi. Gnomlar ketishgandan keyin eshikni bir qari kampir taqillatibdi. Afsus, Oppog'oy kampirning qo'lidagi sehrli olmani ko'rib, yo'q deyolmabdi. Op­pog'oy olmani tishlagan zahoti uyg'otib bo'lmaydigan uyquga ketibdi. O'rmondan tezroq chiqib ketaman deb shoshgan Qirolicha jarga yiqilibdi. Shundan keyin uni hech kim ko'rmabdi. Qayg'uli gnom­lar Oppog'oyni oltin va billurlardan yasashgan krovatiga yotqazishibdi va uni kunu-tun qo'riqlashibdi. Kunlardan bir kun o'rmonda Shahzoda aylanib yurib tasodifan gnomlar uychasiga duch kelibdi. Uyga kirib Oppog'oyni ko'rib qolibdi. Uning go'zalligiga maftun bo'lgan Shahzoda uni o'pibdi. Yovuz Qirolichaning sehri tarqalib ketib, nihoyat Oppog'oy uyg'onibdi. Gnomlar xursand bo'lishganidan raqsga tushib ketishibdi. Shahzoda esa Oppog'oyni otga mindirib, bulutlar ortidagi o'z qasriga olib ketibdi.

Zumrad va Qimmat

29.05.2015BAHROM 71 001 ko‘rishlar
Bir bor ekan, bir yo‘q ekan, bir chol bor ekan. Uning Zumrad ismli qizi bor ekan. Chol bir qizi bor ayolga uylanibdi. Qizining ismi Qimmat ekan. O‘gay ona Zumradni yoqlirtmas ekan. Eng og‘ir ishlarni unga buyurar, qarg‘ab, urarkan. O‘zining qizini juda yaxshi ko‘rarkan, doim uni maqtagani maqtagan ekan.
Zumrad aqlli, chiroyli va muloym qiz ekan. Qimmat esa unga hech ham o‘xshamas ekan. U tantiq, qo‘pol va dangasa ekan. Kun bo‘yi ovqat yer, bo‘lar-bo‘lmasga urisharkan.
Har tong qushlar ham, gullar ham Zumradni qo‘shiq kuylab, olqishlab kutib olar, Qimmatni esa ular yoqtirmas edilar, chunki u gullarni yulib tashlar, tepkilar, qushlarga tinchlik bermasdi.
O‘gay ona bularni ko‘rib turardi. Zumraddan qutilmoqchi bo‘lib cholga:
-Agar q’izingni yo‘qotmasang, sen bilan birga yashamayman! Uni o‘rmonga olib borib tashla! — deb qichqiribdi.
Chol nima qilarini bilmay qolibdi. Kampir esa tinchlik bermasmish. Chol Zumradni o‘rmonga olib boribdi. Ular uzoq yurishibdi, o‘rmon ichiga kirishibdi.
Shu yerda o‘tirib tur, qizim. Men o‘tin kesib kelaman, — debdi chol. Uzoqroqqa borib, boltasini daraxtga osib qo‘yibdi: “Taq! Taq!”-bolta shamolda daraxtga urilarmish. Zumrad taqillagan ovozni eshitib, “otam o‘tin kesyapti” deb o‘ylabdi.
U otasini uzoq kutibdi, lekin darak bolmabdi. Taqillagan ovoz ham chiqmay qolibdi. Otasini qidirib yursa, bexosdan bolta osilgan daraxt tagiga borib qolibdi. Qarasa, otasi yo‘q emish.
Zumrad qo‘rqqanidan yig‘lab yuboribdi. U o‘rmonda uzoq yurib, adashib qolibdi. O‘rmon ichi qo‘rqinchli tusga kira boshlabdi. Ancha kech bo‘lib qolgan edi-da. Nihoyat bir yorug‘lik ko‘rina boshlabdi. Zumrad o‘sha tomonga qarab yura boshlagan ekan, bir kichkina uycha yoniga kelib qolibdi. Derazadan mo‘ralasa, ichkarida bir kampir o‘tirgan ekan. Eshikni taqillatib. ichkariga kiribdi. Salom beribdi. Keyin boshidan kechirgan voqealami aytib beribdi. Kampir sehrgar ekan. U Zumradni iliq, mehribonlik bilan kutib olibdi.
-Xafa bo‘lma, men senga yordam beraman. U Zumradni ovqatlantiribdi, ovutibdi, erkalabdi.
— Meni o‘z onamdek qabul qildingiz, — debdi Zumrad. — Sizga qanday qaytarsam ekan, men ishdan qochmayman, ishlaringizni jon-dilim bilan bajaraman.
Zumrad kampirga juda yoqib qolibdi. Uni erkalab, qo‘g‘irchoqlar beribdi, ertaklar aytib beribdi, qiziq-qiziq kitoblar ko‘rsatibdi.
Shunday qilib ular ancha kun birga yashashibdi. Zumrad kelgach, uy saranjom-sarishta, chinniday toza bo‘lib qoldi.
Bir kuni kampir osh qilmoqchi bolib:
Qizim, tomga chiqib o‘tin olib tushgin, — debdi Zumradga.
Xo‘p bo‘ladi, buvijon, — deb Zumrad tomga chiqibdi.
Tom juda baland ekan, u yerdan hammayoq ko‘rinar ekan. Qiz atrofni tomosha qilib turib, qadrdon uyiga ko‘zi tushibdi. Yuragi uvishib, yiglab yuboribdi.
Nega yig‘layapsan, jon qizim? so‘rabdi
kampir.
— Uyimizni ko‘rib qoldim, otamni sog‘indim, — deb Zumrad yig‘lab yuboribdi.
Kampir uni yupatibdi, osh eyishibdi, keyin ertak aytib beribdi. Qiz uxlab qolibdi.
Qizginam, o‘yinchoqlaringni yig‘ishtir. Seni uyingga jo‘nataman, -debdi kampir.-Tomda qizil va oq sandiq bor. Oq sandiqni qoldirib, qizil sandiqni olib tush.
O‘zi esa o‘rmonga kirib ketibdi. Zumrad narsalarini yig‘ishtirguncha, u saman ot qo‘shilgan aravani yetaklab kelibdi. Aravaga qizil sandiqni joylabdi, Zumradni esa o‘tqazib:
Kalitni ushla. Uyingga borganingdan keyin sandiqni ochasan, debdi.
Qiz kampirga minnatdorchilik bildirib, xayirlashibdi-da, yo‘lga tushibdi. Shu payt chol qizini sog‘inib, ostonada o‘tirgan ekan.
Salom, otajon! — deb otasining bag‘riga otilibdi.
Qizining soq‘-salomat ekanligidan xursand bo‘lgan chol, anchagacha ko‘z yoshlarini to‘xtatolmabdi.
Oppog‘im, men nodon cholni kechir!
Ular uyga kirishibdi. Qo‘ni-qo‘shnilar yig‘ilibdi. Zumrad kalit bilan sandiqni ochibdi.
— Voy-bo‘!!! — hayron bo‘ganliklarini yashirol mabdilar atrofdagilar.
Sandiq qimmatbaho kiyimlar, shoyi va taqinchoqlarga liq to‘la emish. Zumradning butun umriga yetib, ortar emish.
O‘gay ona esa bularni ko‘rib bezovta bolib, tipirchilab qolibdi. Shu ondayoq Qimmatni ham o‘rmonga olib borishni buyuribdi. Chol tezda otlanib, Qimmatni qalin o‘rmonga olib boribdi.
Kech kirganda Qimmat cholning boltasi osib qo‘yilgan daraxt tagiga kelibdi. Baqirib, ho‘ng-ho‘ng yig‘labdi. Vahimaga tushib, yugura boshlabdi, nihoyat, kampirning uyi yoniga kelib qolibdi.
— Xafa bolma, qizim, senga yordam beraman debdi kampir va uni ovqatlantiribdi, iliq so‘zlar aytibdi.
Lekin Qimmat yaxshi so‘zlar topib, kampirga minnatdorchiligini bildirmabdi. Kampir undan xafa bo‘libdi, qo‘g‘irchoqlar va rasmli kitoblar bermabdi, ertak ham aytib bermabdi.
Kunlar, haftalar o‘taveribdi. Qimmat ertadan kechgacha yalqovlanib o‘tiraverar, uyni yig‘ish- tirmas, kampirga ham yordam bermabdi. Uy ham iflos va chang bolib ketibdi.
Bir kun kampir Qimmatga:
-Tomga chqib, o‘tin olib tush, qizim,- debdi.
Sizga kerak boisa, o‘zingiz olib tushing, — deb javob qaytaribdi Qimmat.
Kampir uni tomga chiqishga zo‘rg‘a ko‘ndiribdi. Qimmat tomga chiqib, o‘tin olib tushish o‘rniga, o‘tirib olib yig‘lay boshlabdi.
— Nega yig‘layapsan, qizim? — deb so‘rabdi kampir.
— Uyimni ko‘rib qoldim, ketgim kelyapti, — deb yig‘isini davom ettiribdi Qimmat.
Ha, mayli, boraqol. Tomdagi sandiqni o‘zing bilan olib tush.
Qimmat xursand bo‘lib ketibdi sandiqni tomdan olib tushibdi.
Sandiqni uyingga borganda ochasan, — debdi kampir va qizga kalitni beribdi.
Lekin kampir Qimmatga ot, arava bermabdi, u sandiqni orqalagancha, uyiga piyoda ketibdi.
Qimmatni qaytayotganini olapar itlari sezibdi. It jahldor kampirni oldiga borib:
Vov, vov, vov! Opam kelayotir! Ilon tola sandiqni orqalab kelayotir, — deb vovullabdi.
Kampir g‘azablanib, tayoqcha bilan itni urib, oyog‘ini sindiribdi.
Mening aqlli qizim kelyapti, qimmatbaho mollar keltiryapti, — o‘zida yo‘q xursand emish kampir.
Qimmat uyiga zo‘rg‘a-zo‘rg‘a yetib kelibdi. Qo‘shnilar yig‘ilibdi. Qimmat onasi bilan sandiqni ochmaslik uchun ustiga o‘tirib olishibdi. Kechqurun sandiqni ichkari xonaga olib kirib, eshiklarni mahkam yopishibdi-da sandiqni ochishibdi-yu, “Voy, dod, qutqaringlar! Ajdar! Yordam beringlar!” — deb baqirishga tushishibdi.
Sandiqdan ikkita kattakon ajdar chiqib kampir bilan qizni yutib. derazadan chiqib ketishibdi.
“Dod-voy!”ni eshitib qo‘ni-qo‘shnilar yordam berish uchun yig‘lishibdi, eshikni buzishib ichkariga kirishsa, kampir ham, qizi ham yo‘q emish. Rosa qidirishibdi, topisholmabdi.
Chol Zumrad qizi bilan shod-xurram yashashibdi.