Ochilov Javlonbek

Ochilov Javlonbek.

MAVZU: Qaysi mamlakatlarning o`rta talim tizimi yaxshi rivojlangan va sababini keltiring

Reja:

1. Rivojlangan mamlakatlar ta`lim tizimi tarakkiyotining ayrim masalalari.

   
   

2. AQSh, Janubiy Koreya, Yaponiya, Finlyandiya, Germaniya va boshka davlatlar ta`lim tizimi.

   
   

Tayanch iboralar:xalkaro baxolash dasturlarir RLS dasturi, TIMSS dasturi, PISA dacmypu,STEAMmetodi

1. Rivojlangan mamlakatlar ta`lim tizimi tarakkiyotining ayrim masalalari

   
   

Jaxonning yuksak darajada tarakkiy etgan davlatlarida ta`lim- tarbiya ishlarining yulga kuyilishi, maktablarda amalga oshirilganini urganish orkali biz mustakil respublikamiz milliy ta`lim tizimlarini yangitdan tashkil kilishda, ta`lim-tarbiyada, maktab ishini tashkil etishda eskirib, uz dolzarbligini yukotib borayotgan faoliyat shakllari va usullaridan tezrok xalos bulish, uni munosib tarzda yangilashda kushimcha boy manbalarga xam ega bulamiz. Zotan, xozirgi zamon ta`limida davlat va jamiyat talabi xamda manfaatlari aks etib turishi kerak.

Ilmiy-texnika tarakkiyoti, yangi texnologik revolyusiya sharoitida muvaffakkiyatli faoliyat kursata oladigan jamiyat a`zolarini yetishtirib berish, yosh avlodni kasb-xunarga yunaltirish xamda urta ta`limning kup variantli uchinchi boskichini joriy etish, ta`lim-tarbiya berishda eng ilFor pedagogik vositalarni kullash, ta`limda tashabbuskorlik va ijodkorlikka keng yul ochish, uning eng makbul tizimlarini yaratish kabi jaxon tajribalarini urganish maksadga muvofikdir.

Bugungi kunda keng kulamdagi isloxotlarni uz boshidan kechirayotgan bizning ta`limimiz uchun bu katta axamiyatga ega. Keyingi yillarda jaxon ta`limi buyicha kupgina makolalar, broshyuralar, kullanmalar chop etildi, unga baFishlab seminarlar, anjumanlar, ukishlar, uchrashuvlar utkazildi. Bu bizning ta`lim tizimimizda, chet ellarda ukuv-tarbiya ishlarining yulga kuyilishiga. e`tibor va kizikishning

tez sur`atlar bilan usib borayotganligidan dalolatdir. Xalk ta`limi tizimlarida jaxon ta`lim tizimini urganish bilan shuFullanuvchi muassasalar xam tashkil topmokda. Jaxon ta`limi tizimlaridan bizning mutaxassislarni vokif kilishda BMTning Uzbekistondagi vakolatxonasi, elchixonalar, AKЩning Tinchlik Korpusi mutaxassislari, Germaniya xalkaro rivojlanish fondi, AKSELS markazi, Adenauer jamFarmasi, Fransiya madaniyat markazi, Britaniya Kengashi, Gyote Ochilov Javlonbek. instituti, YuNESKO va YuNISEFning vakolatxonalari va boshka kuplab tashkilotlar yakindan yordam bermokdalar. Darxakikat, rivojlangan xorijiy davlatlarda ta`limning, mamlakat ichki siyosatiga faol ta`sir etadigan ijtimoiy jarayon ekanligi, e`tirof kilingan xakikatdir. Shu tufayli xam chet mamlakatlarida maktab extiyojini iktisodiy ta`minlashga ajratilayotgan mablag` mikdori yildan-yilga oshib bormokda.

Rivojlangan mamlakatlarda pedagogik tadkikotlarni amalga oshiradigan kup sonli ilmiy muassasalar ishlab turibdi. Germaniyada ularning soni 2 mingdan ortik. Fransiya, AKSh, Yaponiya ta`lim-tarbiya nazariyasi muammolari bilan yuzlab davlat va xususiy tashkilotlar, universitetlar, pedagogik tadkikot markazlari shuFullanmokdalar. Ular faoliyatini esa xalkaro ta`lim markazlari, masalan, AKЩda xalkaro ta`lim instituti muvofiklashtirib bormokda. Kupchiligining faoliyati ukuv dasturini takomillashtirish va kayta kurishga karatilgan.

80-yillardan boshlab Buyuk Britaniyada xam AKDTdagi singari urganilishi majburiy bulgan fanlar doirasi kengaytirildi. Ingliz tili va adabiyoti, matematika va tabiiy fanlar ukuv setkasining yadrosini tashkil etadigan buldi. K,olgan predmetlarni tanlab olish ta`lim oluvchilar va ota — onalar ixtiyoridadir. “Yangi dunyo”ning pedagogik F0yalari Fransiya va G yermaniya ta`limiga xam sezilarli ta`sir etdi.

Germaniya tuliksiz urta maktablarida asosiy predmetlar bilan bir katorda tanlab olinadigan ximiya, fizika, chet tillari kiritilgan ukuv Dasturlari xam amalga oshirildi. Bu ukuv dasturi tobora tuliksiz urta maktab doirasidan chikib, urta maktablar va gimnaziyalarni xam kamrab olmokda.

Fransiya boshlayetich maktablarida ta`lim mazmuni ona tili va adabiyoti xamda matematikadan iborat asosiy, tarix, geografn, axolishunoslik, tabiiy fanlar, mexnat, ta`limi, jismoniy va estetik tarbiya kabi yordamchi predmetlarga bulinadi.

Yaponiya maktablari ikkinchi jaxon urushidan keyinrok Amerika ta`limi yulidan bordi. Lekin shunga karamay, bu ikki mamlakat ukuv dasturida bir kator farklar kuzga tashlanadi. Yaponiyada ukuv dasturlari jiddiy murakkablashtirilgan, asosiy fanlar majmui ancha keng, bir kator yangi maxsus va fakultativ kurslar kiritilgan. Masalan, umumiy ta`lim maktablarining yangi musika ta`limi ukuv dasturiga milliy va jaxon mumtoz musikasini urganish xam kiritilgan.

Shuni ta`kidlash lozimki, iktisodiy rivojlangan davlatlarda 80- yillarda tabiiy ilmiy ta`lim dasturi tarkibiga fizika, ximiya, biologiya, ba`zi xollarda astranomiya, geologaya, mineralogiya, fiziologiya, ekologiya elementlari kiritilib, u AK,Sh va Fransiyada 4 yil, Buyuk Britaniyada 6 yil, Germaniyada 2 yil ukitiladi. Ukuv predmetlarini integratsiyalash jarayonida yangi-yangi kurslar paydo bula boshladi. Fransiyada 70-80-yillarda tuliksiz urta maktablar ukuv dasturidagi tabiiy-ilmiy va gumanitar turkumiga eksperimental, iktisodiy gumanitar kurslar kiritiladi.

Xrzirgi paytlarda rivojlangan mamlakatlar ukuv dasturiga integratsiyalashtirilgan kurslarni kiritish tula amalga oshirishdi.

Maktablarda amalga oshirilayotgan isloxotlar ta`lim ishini tabakalashtirish muammolarini keltirib chikardi. Iktisodiy rivojlangan xorijiy mamlakatlarda ta`limni tabakalashtirish engdolzarb masalaga aylangan. Ta`lim oluvchilarni tabakalashtirib ukitish xorijiy mamlakatlarda Ochilov Javlonbek asosan boshlayetich ta`lim kursidan keyin amalga oshiriladi. Masalan, fransuz pedagoglari ta`lim jarayonida sinf ta`lim oluvchilarini uch tabakaga ajratib ukitishnn afzal kuradilar.

Bular kuyidagilar :

1. Gomogenlar — matematika va gumanitar yunalishda ish olib borsa buladigan ta`lim oluvchilar.

   
   

2. Yarim gomogen — tabiiy turkumdagi fanlarni uzlashtira olishga moyil ta`lim oluvchilar.

   
   

3. Gegeron — barcha predmetlarni xar xil saviyada uzlashtiradigan ta`lim oluvchilar va xokazo.

   
   

Tabakalashtirish jarayoninig yangi muxim yunalishi tuldiruvchi ta`limni rivojlantirish bulib kolmokda.

Ukuv jarayonlarini tabakalashtirib olib borish buyicha chet mamlakatlarining kupchiliida tadkikotlar davom ettirilmokda.

Rivojlangan davlatlarda iktidorli bolalarga e`tibor tobora ortib bormokda. Keyingi davrlarda uz tengdoshlariga nisbatan kobiliyatda bir necha barobor ilgarilab ketgan bolalar kuplab topilmokda. Ular ukuvni jud erta boshlab ta`lim kurslarini uzlashtirishda katta shov - shuvlarga sabab buladigan darajada muvaffakiyatlarga erishadilar. Shunday iktidorlar maktabi Garbda 60 - yillardayok paydo bulgan edi. Bunday maktablarning ukuv dasturlari bolalar kobiliyati va imkoniyatini tula ruyobga chikarishni ta`minlab berish darajasida murakkab tuzilgan. Kobiliyatli bolalar bilan ishlash dasturlari AKShda keng kuloch yoygan. Ayrim shaxarlarda kobiliyatli bolalar boFchalari ochilgan bulib, ularda 4-5 yoshli ta`lim oluvchilarmaktab dasturida ukitiladilar. AKShda “Merit” dasturi asosida xar yil yukori sinflar va kollejlardan eng kobiliyatli bolalardan 600 mingtasi tanlab olinadi. Ular urtasida test sinovlari utkazilib eng kobiliyatli 35 ming ta`lim oluvchi tanlab olinadi va ukitiladi. Ularga turli imtiyozlar, stipendiyalar, yaxshi shart - sharoitga ega bulgan turarjoy, eng oliy darajadagi universitetlarga kabul va boshkalar amalga oshiriladi. Lekin iktidorli bolalarga karama - karshi kutbda turgan akli zaif ta`lim oluvchilarning takdiri xam xorijlik xamkasblarnitobora tashvishlantirmokda, bunday xolni kelib chikish sabablarini urganish, oldini olish buyicha kupgina profilaktik ishlar olibborilmokda va ular uchun maxsus maktablar ochilmokda.

Germaniya maktablarida sinfda ta`lim oluvchilar sonini kiskartirish sari yul tutilgan. Bunday ta`lim oluvchilarni - xar biriga individual paketlar (topshiriklar) tarkatiladi. Toshiriklarni ta`lim oluvchi mustakil bajaradi, lozim bulganda u pedagogdan konsultatsiya oladi.

Yukorida bayon kilinganlardan kuzda tutilgan maksadlari :