Odam va uning salomatligi 8 B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov
Download 2.89 Mb. Pdf ko'rish
|
odam va uning salomatligi 8 uzb
|
XIV b o b .
KO‘PAYISH VA RIVOJLANISH 10 — B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov 150 80- rasm. Ayolning jinsiy organlari: 1 — tuxumdon; 2 — tuxum yo‘li; 3 — bachadon; 4 — qin; 5 — jinsiy lablar; 6 — qovuq (siydik pufagi); 7 — tashqi siydik yo‘li; 8 — qov suyagi; 9 — to‘g‘ri ichak. 1. Ko‘payish qanday ahamiyatga ega? 2. Erkaklarning jinsiy organlari tuzilishini ayting. 3. Ayollar jinsiy organlari tuzilishini tushuntiring. 4. Hayz ko‘rish nima? 53- §. Urug‘lanish va homilaning rivojlanishi Odamning hayoti ona organizmida ikkita jinsiy hujayraning, ya’ni tuxum hujayra bilan spermatozoidning qo‘shilishidan bosh- lanadi. Bu ikki hujayraning qo‘shilishidan bitta yangi hujayra, ya’ni yangi organizm paydo bo‘ladi. Ayol va erkak jinsiy hujayralarining har birida 23 tadan xro- mosoma bo‘lib, ularning 22 tasi ota va ona organizmining irsiy belgilarini bolaga o‘tkazadi. Bunyod bo‘lgan bolaning jinsi ayol va erkak jinsiy hujayralarining 23- xromosomasiga bog‘liq. Ayol jinsiy hujayrasidagi 23- xromosoma iks (X) bo‘lib, erkak jinsiy hujayrasidagi 23- xromosoma iks yoki igrek (X yoki Y) bo‘ladi. Iks xromosomali erkak jinsiy hujayra (spermatozoid) ayol jinsiy hujayrasi (tuxumi) bilan qo‘shilsa, homila qiz bo‘ladi. Y xromosoma erkak jinsiy hujayra (spermatozoid) ayol jinsiy hujayrasi (tuxumi) bilan qo‘shilsa, homila o‘g‘il bo‘ladi. 151 Shunday qilib, hosil bo‘lgan bolaning jinsi otaning jinsiy hujayrasiga bog‘liq, ammo bu uning ixtiyoriga yoki xohishiga bog‘liq emas. Ayol va erkak jinsiy hujayralari tuxum yo‘lida qo‘shilishidan bitta hujayra, ya’ni yangi organizm hosil bo‘ladi, unda 46 ta xromosoma bo‘ladi. Bu hujayra paydo bo‘lgandan boshlab bir hafta davomida tuxum yo‘lida bo‘linib ko‘paya boshlaydi va asta-sekin tuxum yo‘lidan siljib bañhadon bo‘shlig‘iga o‘tadi, uning devoriga birikib, rivojlanadi. Bachadon bo‘shlig‘iga o‘tgan homilaning tashqi qismidan qon tomirlariga boy bo‘lgan maxsus hujayralar birikmasi (yo‘ldosh) hosil bo‘lib, u orqali homila bachadon devoriga birikadi (81- rasm). Mazkur hujayralardan kindik shakllanib, undagi arteriya va vena qon tomirlari orqali bola ona organizmining qon tomirlari bilan tutashadi. Yo‘ldosh homilani oziqlantirish bilan birga, uni ona organizmidagi zararli kimyoviy moddalar, mikroblar ta’siridan ma’lum darajada himoya qilib turadi. Yo‘ldoshning shikastlanishi, uning bachadon devoridan ajralishi homilani xavf ostida qoldirishi mumkin. Homila usti yupqa (amnion) parda bilan qoplanib, uning bo‘shlig‘i amnion suyuqligi bilan to‘la bo‘ladi. Bu suyuqlik homila Download 2.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|