Odam va uning salomatligi 8 B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov

1. Bolaning o‘sishi va rivojlanishi qanday davrlarga bo‘linadi?
2. Chaqaloq qanday anatomik va fiziologik xususiyatlari bilan
xarakterlanadi?
3. Bola maktabgacha yoshdagi davrda qanday o‘sib rivojlanadi?
4. Maktab yoshi davrida qanday gigiyena qoidalariga rioya qilish
kerak?
5. Akseleratsiya jarayoni deganda nimani tushunasiz?

---

157
MUNDARIJA
Kirish
1- §. Odam va uning salomatligi to‘g‘risida umumiy tushuncha ..... 3
I b o b . Odam organizmi haqida umumiy ma’lumot
2- §. Odam organizmining hujayraviy tuzilishi .............................. 6
3- §. To‘qimalar, organlar va organlar sistemasi .......................... 8
4- §. Organizm va tashqi muhit .................................................... 12
II b o b . Tayanch-harakatlanish sistemasi
5- §. Tayanch-harakatlanish sistemasining tuzilishi .................... 15
6- §. Suyaklarning tuzilishi va tarkibi ............................................ 19
7- §. Muskullar va ularning funksiyasi .......................................... 22
8- §. Odam tanasi muskullarining asosiy guruhlari ..................... 24
9- §. Muskullarning ishlashi ......................................................... 26
10-§. Qad-qomatning shakllanishi ................................................ 28
III b o b . Qon
11- §. Organizmning ichki muhiti ................................................ 32
12- §. Qonning tarkibi va shaklli elementlari ................................ 34
13- §. Qon guruhlari ....................................................................... 37
14- §. Immunitet ............................................................................. 39
IV b o b . Qon aylanish sistemasi
15- §. Qon aylanish sistemasi haqida umumiy tushuncha .......... 42
16- §. Katta va kichik qon aylanish doirasi ..................................... 44
17- §. Qonning tomirlar bo‘ylab harakatlanishi .......................... 48
18- §. Tashqi muhit omillarining yurak faoliyati va qon bosimiga
ta’siri .................................................................................... 50
V b o b . Nafas olish sistemasi
19- §. Nafas olish, nafas olish organlarining tuzilishi ................. 52
20- §. Ovoz apparati ...................................................................... 54
21- §. O‘pka va to‘qimalarda gazlar almashinuvi ........................... 57
22- §. Sun’iy nafas oldirish ............................................................ 61
VI b o b . Ovqat hazm qilish  sistemasi
23-§. Ovqat hazm qilishning ahamiyati .......................................... 64
24- §. Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va vazifasi ........... 66
25- §. Jigar. Me’daosti bezi. Ovqat hazm qilishning boshqarilishi .. 71
26- §. Ovqat hazm qilish organlari gigiyenasi. Me’da-ichak kasal-
liklari va ularning oldini olish ............................................... 73
VII b o b . Moddalar va energiya almashinuvi
27- §. Moddalar va energiya almashinuvi haqida umumiy
tushuncha ............................................................................... 76
28- §. Vitaminlar ............................................................................... 78
29- §. Energiya almashinuvi .............................................................. 80

---

158
VIII b o b . Ayirish sistemasi
30- §. Ayirish sistemasining ahamiyati .......................................... 84
IX b o b . Teri
31- §. Terining tuzilishi va funksiyasi ............................................. 88
32- §. Organizmni chiniqtirish. Teri gigiyenasi ............................. 90
33- §. Teri shikastlanganda birinchi yordam .................................. 92
X b o b . Ichki sekretsiya bezlari
34- §. Ichki sekretsiya bezlari haqida umumiy
tushuncha ............................................................................... 94
35- §. Qalqonsimon, qalqon orqa va ayrisimon bezlar ................. 96
36- §. Buyrakusti, me’daosti va jinsiy bezlar .................................. 99
XI b o b . Nerv sistemasi
37- §. Nerv sistemasining ahamiyati va tuzilishi ......................... 102
38- §. Bosh miya .......................................................................... 106
39- §. Vegetativ nerv sistemasi .................................................... 110
40- §. Nerv sistemasi kasalliklari ............................................... 112
XII b o b . Oliy nerv faoliyati
41- §. Oliy nerv faoliyati haqida tushuncha. Shartsiz va shartli
reflekslar ............................................................................... 114
42- §. Markaziy nerv sistemasining tormozlanishi ...................... 117
43- §. Oliy nerv faoliyati — odam xulq-atvorining asosi ............ 119
44- §. Nutq va fikrlash .................................................................... 120
45- §. Uyqu va uning ahamiyati ..................................................... 123
46- §. Nerv sistemasi gigiyenasi .................................................... 125
XIII b o b . Sezgi organlari
47- §. Sezgi organlarining ahamiyati. Ko‘rish organlari ............... 129
48- §. Eshitish organi (eshitish analizatori) .................................. 136
49- §. Muvozanat organi (vestibular analizator) ........................... 141
50- §. Muskul, pay va bo‘g‘imlar orqali sezish (harakat
analizatori) ........................................................................... 142
51- §. Hid va ta’m bilish organlari ................................................. 145
XIV b o b . Ko‘payish va rivojlanish
52- §. Ko‘payishning ahamiyati. Ko‘payish organlarining
tuzilishi ................................................................................ 149
53- §. Urug‘lanish va homilaning rivojlanishi ............................... 150
54- §. Bolaning o‘sishi va rivojlanishi ............................................ 152

---

159
Nashriyot litsenziyasi AI¹161.14.08.2009. Terishga berildi 3.01.2014.
Original-maketdan bosishga ruxsat etildi 17.03.2014. Bichimi 60
×90
1
/
16
.
Kegli 11,10 shponli. Tayms garn. Ofset bosma usulida bosildi. Shartli b.t. 10,0.
Hisob-nashriyot t. 10,0. Adadi 366 182 nusxa. Buyurtma ¹
O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligining „O‘qituvchi“ nashriyot-
matbaa ijodiy uyi. Toshkent — 129, Navoiy ko‘chasi, 30- uy. // Toshkent,
Yunusobod dahasi, Yangishahar ko‘chasi, 1- uy.
Shartnoma ¹ 07-13-14.
BAHODIR AMINOV,
TUROB TILAVOV,
OCHIL MAVLONOV