Oddiy moddalar va kimyoviy birikmalar kristallokimyosi. - Harorat pasayishi bilan neon, argon, kripton va ksenon asta-sekin suyuqlikka, keyin esa qattiq holatga aylanadi. Neon, argon, kripton va ksenon juda zich kubikli qadoqni hosil qiladi
Inert gazlarning kristallari hosil bo'lish harorati va yacheyka parametrlari
|
Kristallanish harorati 0C
|
Qirra yacheykasi uzunligi
а, Å
|
Ne
|
-249
|
3.2
|
Ar
|
-189
|
3.72
|
Kr
|
-157
|
3.99
|
Xe
|
-112
|
3.47
| - Taxminan 4 K haroratda va atmosfera bosimida H2 molekulalaridan iborat kristalli vodorod olishingiz mumkin. Kristaldagi molekulalar issiqlik harakati holatida bo׳ladilar, ularning erkin aylanishi molekulalar massasi markazlari atrofida uchraydi.
7-guruh elementlarining kristalli modifikatsiyalari (galogenlar) - Oddiy sharoitlarda yod kristall moddadir. Brom kristallari -8 °C gacha sovitilganida olinadi. Normal sharoitda xlor - sariq-yashil gaz, -340C gacha sovutilganda suyuq xlor hosil bo'ladi va -101 ° C haroratda u kristal holatiga keladi. Galogen kristallari ikki atomli Cl2, Br2, I2 molekulalar. Ular ortogonal singonia holatida kristallanadi.
6-guruh elementlarining kristalli tuzilmalari (xalkogenlar) - Kislorod uchun bir nechta polimorf strukturalar mavjud. 24K dan past haroratlarda α - O2 ning monoklinik kristallari hosil bo'ladi. Molekulalar qatlam tekisligiga nisbatan o'zaro parallel holatda malum burchakli qatlamlarni hosil qilib joylashgan. Harorat ko'tarilgach, molekulalarning qatlam tekisligiga nisbatan burchagi yo'qoladi va 24 dan 44 K gacha oraliqda β - O2 kristallari hosil bo׳ladi. Kubik strukturaviy turga tegishli γ - O2 kristallari hosil bo׳lish harorat oralig'i 44 - 55K ni tashkil qiladi
- Oddiy sharoitlarda va harorat 96 0C gacha holatda barqaror modifikatsiya α - S8 (rombik), harorat (113
- Burchakli atom koordinatsiyasiga ega eritmani tez sovutish natijasida olinadigan tolali oltingugurtning tuzilishi zanjirlar ham amalda mavjuddir. Fibroz oltingugurt modifikatsiyasi metastabil va asta-sekin rombik oltingugurtga aylanadi.
5-guruh elementlarining kristalli tuzilmalari (pniktogenlar) - Azot uchun bir nechta kristalli modifikatsiyalar ma'lum, ulardan ikkitasi (α- va β - N2, o'tish harorati 36K) normal bosimda barqaror, qolganlari esa yuqori bosimda olingan.
- Fosforning molekulyar shakllari, avvalambor, oq fosfor P4 ( texnik sariq fosfor) va jigarrang fosfor P2. Jigarrang fosfor gantelsimon shakldagi P2 molekulalaridan iborat, termodinamik jihatdan beqaror va -100 °C dan yuqori qizil va oq ranglarning aralashmasiga aylanadi.
- Qizil fosforni qayta kristallashtirish yo'li bilan eritilgan qo'rg'oshin (600 ° C) yoki vismutda binafsha fosfor (Hittorf fosfori) kristallari olingan.
Uglerodning kristall modifikatsiyalari. - Uglerodning sp3-gibridlanish holatida ma'lum bo'lgan ikkita polimorfik modifikatsiyasi mavjud bo'lib, ular (tetraedral koordinatsiya): olmos va lonsdaleit.
- Olmos- rangsiz, nur sindishi yuqori kristall, yuqori qattiqligi va issiqlik o'tkazuvchanligi bilan ajralib turadi va dielektrikdir. Havoda olmos 850 - 1000 °C haroratda, toza kislorod oqimida esa 720 - 800 °C haroratda yonadi. Havosiz muhitda 2000°C gacha qizdirilganda, olmos grafitga aylanadi.
-
- Grafit elektron o'tkazgichdir; grafitning qatlamlar yo'nalishi bo'yicha va qatlamlarga perpendikulyar yo'nalishda o'tkazuvchanligi ikki daraja kattaligi bilan farq qiladi. Atomlar, ionlar yoki molekulalar orasiga kiritilganda grafit qatlamlari inklyuziya birikmalarini (grafit interkalatlar) hosil qiladi, shu bilan birga grafit qatlamlari orasidagi masofa oshadi.
- Sp2-gibridlanish holatida uglerod atomining koordinatsion soni uchta, ammo bu kristallda qatlamli emas, balki bir o'lchovli (quvurli) modifikatsiya amalga oshirilishini istisno etmaydi. Uglerodli nanotrubkalar naychaga o'ralgan grafit qatlami sifatida fulleren molekulasining "yarmi" ning "qopqoqlari" bilan ifodalanishi mumkin.
- Cn fulleren molekulalarida (n = 60, 70, 76, 78, 80, 82, 84 va boshqalar) uglerod atomi sp2– gibridizatsiyaga yaqin holatidadir, bu molekuladagi tegishli bog'lanish uzunliklari bilan ko'rsatilgan. Eng ko'p o'rganilgan kristalli modifikatsiyalar fulleren C60. Oddiy sharoitda (295 K) fulleren C60 molekulalari eng yaqin kubikli qadoqni hosil qiladi.
Uglerod guruhchasi elementlarining kristalli tuzilmalari. - β- Sn metall konstruksiyasidan α- Sn (kulrang kalay) ga o'tish metal 13 ° C dan past harorat soviganda sodir bo'ladi. Ushbu fazali o'tish "qalay o׳lati" deb nomlanadi, chunki u zichlikning 7,31 g / sm3 dan 5,75 g / sm3 gacha pasayishi bilan birga keladi - metall parchalanib kukun holiga keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
