Oʻgʻuz lahjasi oʻziga xos xususiyatlari

Oʻgʻuz lahjasi oʻziga xos xususiyatlari

Kadamova Munira

O`zbek tilining o`g`uz lahjasi.

O`g`uz lahjasi vakillari Xiva, Xonqa, Shovot, Hozarasp, G`azovot, Sho`raxon, Urganch singari shevalarni qamrab oladi.

O`g`uz lahjasining eng muhim o`ziga xos xususiyatlari quyidagilardir:

1)o`zbek tili qipchoq shevalaridagi kabi juft unlilarningmavjudligi

1)o`zbek tili qipchoq shevalaridagi kabi juft unlilarningmavjudligi

2)qisqa va cho`ziq unlilarning farqlanishi:

a : t (hayvon), a : d (ism), ot (o`simlik), o : t ( olov).

3)so`z boshida t va k tovushlarining jaranglashishi:

dil (til), gel (kel);

4)“bo`l” fe’lining boshidagi b undoshining tushib qolib , “ol” tarzida talaffuz etilishi

Fonetik xususiyatlari:

Morfologik xususiyatlari :

1)Qaratqich kelishigi qo`shimchasining – ың , - iң shaklidaishlatilishi: atың , bashың (otning, boshning) ;

2)jo`nalish kelishigi qo`shimchasi uchun – a qo`llanilishi : atama( otamga) ;

3)kelasi zamon shaklining : җak/җәk qo`shimchasi bilan

qo`llanilishi: gelәҗәk;

4)istak fe’li shaklining – li qo`shimchasi bilan ishlatilishi : gelәli;

5)bersәnә – bersangchi turidagi buyruq fe’li shakllarining

mavjudligi.O`g`uz lahjasi shevalar miqdoriga va shu lahjada

so`zlovchi aholi soniga ko`ra o`zbek tilining boshqa lahjalariga

nisbatan kam miqdorda uchraydi.

Leksik xususiyatlari

Narvon -zangi
Do'ppi-taxiya
Ustara-pakki
Bolg'a-cho'kish
Tomorqa-otiz