Оила мослашуви ва уйғунлиги шкаласи

“Оила мослашуви ва уйғунлиги шкаласи” Сўровномаси
Оилага мослашиш ва уйғунлик шкаласи оила тузилишини баҳолаш учун мўлжалланган стандартлаштирилган сўровномадир. Ушбу сўровнома муаллифлари Д.Ҳ.Олсон, Ж.Портнер ва И.Лавидир. 1986 йилда М. Перре томонидан мослаштирилган.
Сўровноманинг яратилиши Д.Ҳ.Олсоннинг “айлана модели”га асосланган. Ушбу модел учта муҳим параметрни ўз ичига олади: уйғунлик, мослашиш ва алоқа.
Семейная сплоченность - это степень эмоциональной связи между членами семьи: при максимальной выраженности этой связи они взаимозависимы, при минимальной – автономны и дистанцированы друг от друга. Для диагностики семейной сплоченности используются следующие показатели: «эмоциональная связь», «семейные границы», «принятие решеий», «время», «друзья», «интересы и отдых».
Оила ҳамжиҳатлиги - бу оила аъзолари ўртасидаги ҳиссий боғлиқлик даражаси: бу алоқанинг максимал ифодаси билан улар ўзаро боғлиқдир, минимал ифода билан улар автоном ва бир-биридан узоқлашади. Оиланинг уйғунлигини аниқлаш учун қуйидаги кўрсаткичлар қўлланилади: "ҳиссий алоқа", "оила чегаралари", "қарор қабул қилиш", "вақт", "дўстлар", "қизиқишлар" ва "дам олиш".
Оила мослашуви - бу стресс омилларига таъсир қилганда, оила тизимининг қанчалик мослашувчан ёки аксинча, қаттиқ мослашиши ва ўзгаришининг ўзига хос хусусияти. Мослашувни ташхислаш учун қуйидаги параметрлар қўлланилади: "етакчилик", "интизом", "оилада қоидалар ва роллар".
“Айлана модели” оила аҳиллигининг тўртта даражасини ажратиб кўрсатади – қуйи даражадан юқори даражагача. Улар қуйидаги номлар билан аталади: бирлаштирилмаган, бўлинган, боғланган ва уланган. Худди шундай, оилавий мослашувнинг тўртта даражаси ташхис қилинади: қаттиқ, тузилган, мослашувчан ва хаотик.
Ушбу сўровнома муаллифлари оиланинг уйғунлиги ва мослашувининг ўртача (мувозанатли) ва экстремал (ўта) даражаларини аниқлайдилар ҳамда бу тизимнинг муваффақиятли ишлашининг кўрсаткичи бўлган аниқ мувозанатли даражалар деб ҳисоблашади.
Ушбу сўровнома билан ишлашни бошлашдан олдин тадқиқотчи ва респондентлар ўртасида ишонч муҳитини яратиш керак. Ҳар бир инсон баёнотлар матни билан бланка олади, сўнгра иштирокчилар кўрсатмаларни қандай тушунганликлари текширилади ва керакли тушунтиришлар берилади. Агар сўровнома бир вақтнинг ўзида бир нечта оила аъзолари томонидан тўлдирилган бўлса, унда уларнинг ўзаро муносабатларини кузатиш психологга ушбу тизимдаги алоқа ҳақида қўшимча маълумот ҳамда хатти-ҳаракатлар моделларини кузатиш имкониятини беради. Бундай ҳолда, қарорни оила аъзоларига қолдириб, тушунтириш жавобларини рад қилиш яхшироқдир. Гуруҳда ишлашда барча тушунтиришлар сўровномани тўлдиришни бошлашдан олдин берилади.
Анкетани барча оила аъзолари, шу жумладан, 12 ёшдан ошган ўсмирлар ҳам тўлдиришлари мумкин. Идеал ҳолда, бу сўровномани тўлдиришга қодир бўлган барча оила аъзоларига нисбатан қўлланилиши керак, бу уларнинг алоқа хусусиятларини ҳар томонлама баҳолашга ёрдам беради.