Oila psixologiyasi

ХУЛОСА

Бугунги кунда мамлакатимизда амалга оширилаётган барча ислоҳотларнинг негизида ёш авлодни ватанга эътиқодли, маънавий-ахлоқий фазилатлари юксак даражада шаклланган инсонлар қилиб тарбиялаш мақсади ётади. Мамлакатимиз ислоҳотлар ва ривожланиш жараёнларини бошидан кечираётган бир пайтда, ёш авлодда мустаҳкам эътиқодни шакллантириш давр талабидир. Ўқувчи ёшларда ватан равнақи йўлида хизмат қилиш, ватан манфаатини ўз манфаатларидан устун қўйиш, ватанни қўриқлаш, юрт табиати ва бойликларини асраш, энг асосийси ватанга,оилага нисбатан чин эътиқодни шакллантириш ота-оналар ҳамда тарбиячи-педагогларнинг асосий вазифасидир. Токи ватан муқаддас тушунча экан, шу ватан тупроғи ва миллат шаъни учун жон берган ота-боболар, акаларнинг хотираси ҳурмати ёшларимизни ҳақиқий ватанга эътиқодли инсонлар қилиб етиштиришнинг айни вақтидир. Мамлакатимизни ривожлантириш, дунё миқёсига олиб чиқиш бугунги ёш авлоднинг бурчи ва вазифасидир. Буюк аллома, мутафаккирларимизнинг маънавий мероси, халқимизнинг бой оғзаки ижоди, ёзма манбалари, гўзал байрамлари ҳамда урф-одатлари, халқ ҳунурмандчилиги, тарихий обидалари ёш авлодни ҳар томонлама етук инсонлар қилиб тарбиялаш борасида бениҳоя қимматли бойликдир. Бизнинг илмий изланишимиз ўқувчиларда оилада эътиқодни тарбиясини шакллантиришда оиlавий қадриятарнинг беқиёс эканлигини кўрсатди.

оилада эътиқод тарбиясини шакллантириш қуйидагиларни амалга оширишни назарда тутади:

• 
  ватанпарварлик, халқпарварлик, инсонпарварлик, меҳнатсеварлик, элга ҳурмат ва садоқат, халқ ташвиши ва қувончига ҳамдард бўлиш, ҳамдардлик, чин қўшничилик муносабатлари, аждодларга ҳурмат-эҳтиром, уларнинг меросини ардоқлаш, авайлаб-асраш, ўқиб-ўрганиш сингари ишларни давом эттириш;
  
• 
  оилага садоқат, ичкиликбозлик, гиёҳвандлик каби ноъмақул одатларга берилмаслик, диёнатли ва виждонли бўлиш, ўз номуси ва орияти учун курашиш;
  
• 
  ота-онага ва устозга ҳурмат, кичик ва катта ёшдагиларга меҳрибонлик, ёрдамга муҳтожларга меҳр – шафқатли бўлиш, ғамҳўрлик қилиш, адолатлилик, ростгўйлик, яхшиликка интилиш, гўзалликни тушуниш, моддий қадриятларга онгли муносабат, яратувчанлик сингари ахлоқий фазилатларни ўзида мужассамлаштириш.
  

Оилавий қадриятлар ва анъаналарга оид эътиқоднинг ўқувчилар онгига сингдиришда ота-онанинг ролини ўрганиш қуйидаги кичик тавсияларни беришга имкон берди:

1. Оилавий қадриятларга оид тасаввур ва эътиқоднинг фарзандлар онгида мустаҳкамланишида эътиқод сингдирувчи муҳим ижтимоий субъектлар – ота ва оналарнинг роли етакчидир. Бу етакчи мавқе энг аввало, уларнинг ўзларида оила ва унга оид аниқ қадриятлар тўғрисидаги тасаввурлар тизимининг мавжудлиги ва барқарорлигидан келиб чиқади.

2. Оилага тааллуқли қадриятларнинг ота ва оналар, оиланинг катталари томонидан эъзозланиши шундай ижтимоий пеагогик ва психологик омилдирки, шу муҳитда тарбияланаётган фарзандлар тасаввурлари мазмунини ҳам белгилайди.

3. Ота ва онанинг боладаги оилавий удумлар, анъаналар ва қадриятиларга нисбатан эътиқодни самарали ва таъсирли шакллантиришлари учун улар аввало, ҳар бир тараққиёт даврида бола ривожланишининг ўзига хос томонларини билишлари ва шунга асосан муомала маромларини белгилашлари мақсадга мувофиқдир. Бу иккила омил ўртасидаги мувофиқлик ўзаро муносабатларда бир-бирини тушуниш ва ҳамкорликка тайёрлик муносабатларининг шаклланишига замин бўлади.

4. Ота ва она оилавий қадриятларга оид эътиқодни болада шакллантиришлари учун уларнинг социометрик, яъни шахслараро муносабатлардаги мақомлари бола томонидан эътироф этилиши ва у муҳим ҳаётий вазиятларда оиланинг катталар фикрига мурожаат қилишга тайёр бўлишлари керак.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЕТЛАР РЎЙХАТИ

1. 
   Oila manfaatlarini tahminlash borasida 1998 yilda amalga oshiriladigan tadbirlar davlat dasturi to’g’risida. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 27-yanvarg’ 45-son qarori.
   

1. 
   Respublika «Oila» ilmiy-amaliy markazini tashkil etish to’g’risida. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 2-fevralg’ 57-son qarori.
   

2. 
   O’zbekiston Respublikasi Oila Kodeksi. -T.:, «Adolat», 1998. –300 b.
   
3. 
   Karimov I.A. “Barkamol avlod davlat dasturi” 2010 yil.............
   
4. 
   Avloniy A. Turkiy guliston yohud ahloq. –T.:, «O’qituvchi», 1992. –160 b.
   
5. 
   Aminov B. O’smirlar jinsiy tarbiyasi. -T.:, «O’qituvchi», 1979.
   
6. 
   Amir Temur o’gitlari. –T.:, «Navro’z», 1992. –64 b.
   
7. 
   Burieva M.R. O’zbekistonda oila demografiyasi. -T.:, 1997. -182 b
   
8. 
   Buxoriy-Al Abu Abdulloh Muhammad Ibn Ismoil. Hadis. VI jild. AL-Jomih As-Sahih(Ishonarli to’plam). –T.:, «qomus», 1992. –527 b.
   
9. 
   Isaev D.N., Kagan V.E. Polovoe vospitanie i psixogigiena pola u detey. –L.:, 1979. –184 s.
   
10. 
    Isaev D.N., Kagan V.E. Psixogigiena pola u detey: rukovodstvo dlya vrachey. –M.:, 1986. –336 s.
    
11. 
    Isaev D.N, Kagan V.E. Polovoe vospitanie detey. –L.:, 1988. –160 s.
    
12. 
    Ismailov M.N. O’quvchi gigienasi. –T.:, 1977.
    
13. 
    Kaykovus. qobusnoma. –T.:, “Meros”, 1992. –176 b.
    
14. 
    Klenitskaya Ye.M. qiz bola tarbiyasi. –T.:, “Meditsina”, 1971.
    
15. 
    Kovalev S.V. Psixologiya sovremennoy semg’i. –M.:, 1988.
    
16. 
    Kovalev S.V. Podgotovka starsheklasnikov k semeynoy jizni. –M.:,Yu 1991. –143 s.
    
17. 
    Kon I.S. Psixologiya yunosheskoy drujbo’. –M.:, 1973. –92 s.
    
18. 
    Kon I.S. Vvedenie v seksologiyu. –M.:, 1988. –320 s.
    
19. 
    Korik G.G. Nikoh va salomatlik. –T.:, “Meditsina”, 1976.
    
20. 
    Lisotskiy V.G. Lyubovg’ i nravstvennostg’. -L.:, 1985. –224 s.
    
21. 
    Markosyan A.A. Yosh fiziologiyasi masalalari. –T.:, 1977. –256 b.
    
22. 
    Mir detstva. Podrostok. /Pod. red. A.G.Xripkovoy: otv. red. G.N.Filonov. –M.:, “Pedagogika”. 1982. –432 s.
    
23. 
    1001 savolga psixologning 1001 javobi. (YuNESKO, YuNPFA loyihasi asosida). –T.:, «Mehnat», 2000. –192 b.
    
24. 
    Murtazaev M.Ya. Tanosil kasalliklari. –T.:, Meditsina, -1981.
    
25. 
    Numonova Yo. Etnopsixologicheskie osobennosti reproduktivnogo povedeniya u uzbekov. Dis. kand. psixol. nauk. –T.:, 1996. –181 s.
    
26. 
    Oilani o’rganish psixodiagnostika metodikalari. Tuzuvchilar: N.A.Sog’inov, F./.Habibullaev. –T.,: 1996. –38 b.
    
27. 
    Oila psixologiyasi. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari o’quvchilari uchun. //.B.SHoumarov tahriri ostida. –T.:, «SHarq», 2000. –272 b.
    
28. 
    Samatov G. Qaltis savollarga nozik javoblar. (Jinsiy munosabatlarga bag’ishlangan ilmiy-ommabop risola). –T.:, 1992. –48 b.
    
29. 
    Sanyukevich L.I. Polovoe vospitanie detey i podrostkov. –Minsk: 1979. –256 s.
    
30. 
    Satir V. Kak stroitg’ sebya i svoyu semg’yu: Per. s angl. –M.:, 1992. –192 s.
    
31. 
    Semeynoe vospitanie: Kratkiy slovarg’. /Sost.: I.V.Grebennikov, L.V.Koving’ko. –M.:, 1990. 319 s.
    
32. 
    Semg’ya. Sotsialg’no-psixologicheskie i esteticheskie problemq: Spravochnik. /V.I.Zatserin, P.M.Buchinskaya, N.Gavrilenko i dr. –Kiev: Politizdat Ukraino’, 1990. –225 s.
    
33. 
    Sodiqov K., Sobirova R., /ovsiddinov. Jinsiy tarbiya. –T.:, Meditsina, 1982.
    
34. 
    SoginovN.A. Sotsialg’no-psixologicheskoe osobennosti udovletvorennosti brakom v uzbekskoy semg’e. Diss. kand. psixolog. nauk. –Kiev.:, 1990. –213 s.
    
35. 
    Stankov A.G. CHto nado znatg’ do braka i posle brake. –T.:, Meditsina, 1981. –351 s.
    
36. 
    «Sunani Termiziy». Hadislar to’plami. VI jildlik. I jild. Tarjimon M.Kenjabek(Kenjaboev M.T.). –T.:, 1999. –668 b.
    
37. 
    Suprujeskaya jiznq garmoniya i konflektq. /Sost. L.A.Bogdanovich. –M.:, 1990. –176 s.
    
38. 
    Testq dlya suprugov. –Minsk, 1998. –32 s.
    
39. 
    Tolsto’x A.V. Vzroslqe i deti: paradoksq obo’eniya. –M.:, 1988. –128s.
    
40. 
    Tursunov N.T., Golosovker A.M. Venerik kasalliklar haqida nimalarni bilish kerak. –T.:, Meditsina, 1973.