Oits kasalligining tarqalishini tahlil qilish

4. OITS ga qarshi praflaktik tadbirlar
OITSga qarshi kurashga yo‘naltirilgan davlat dasturlari asosida tibbiyot muassasalari moddiy-texnik bazasi mustahkamlandi, bu esa OIV infeksiyasining parenteral yo‘l (in'yeksion muolajalar orqali) bilan yuqishi ko‘rsatkichini kamaytirdi. Infeksiya onadan bolaga yuqishining oldini olish bo‘yicha ham ishlar yo‘lga qo‘yilgan. Ya'ni, har bir ayol homiladorlikning o‘n to‘rtinchi haftasidan joylardagi tibbiyot muassasasi tomonidan nazoratga olinib, OIVga tibbiy tekshiruvdan o‘tkaziladi. OIV infeksiyasi aniqlangan homilador ayolga belgilangan muddatdan tug‘ruq amalga oshirilgungacha virusga qarshi maxsus profilaktika dori vositalari beriladi. Tug‘ilgan bolaga ham bir oy davomida virusga qarshi profilaktik dori preparatlari beriladi. Buning natijasida kasallik onadan bolaga yuqishi ko‘rsatkichlari keskin kamayishiga erishildi. 2013 yilda OIV infeksiyasining onadan bolaga yuqishi 2,3 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2018 yilda bu ko‘rsatkich 0,3 foizga teng bo‘ldi. Ayni vaqtda O‘zbekiston OIV infeksiyasining onadan bolaga yuqish holatlaridan ozod hudud sifatida sertifikat olish arafasida turibdi.
«Odamning immunitet tanqisligi virusi keltirib chiqaradigan kasallik (OIV infeksiyasi) tarqalishiga qarshi kurashish to‘g‘risida»gi Qonunning 15-moddasiga muvofiq, turmush qurmoqchi bo‘lgan yoshlar OIV infeksiyasi bo‘yicha tekshiruvdan o‘tkaziladi, agar ularda kasallik aniqlansa, dispanser nazoratiga olinadi.
Butunjahon OITSga qarshi kurash kuni — Birlashgan Millatlar Tashkilotining xalqaro kuni 1-dekabrda nishonlanadi. Birinchi marta 1988-yilda JSST tomonidan eʼlon qilingan, 1996-yildan beri UNAIDS (Birlashgan Millatlar Tashkilotining OIV/OITS bo‘yicha qo‘shma dasturi) tomonidan o‘tkaziladi. Ushbu kun OIV infektsiyasining tarqalishi natijasida yuzaga kelgan OITS epidemiyasi haqida xabardorlikni oshirish, shuningdek, ushbu kasallik qurbonlarini xotirlash kuni sifatida tashkil etilgan. Dunyo bo‘ylab ko‘plab davlat, jamoat va tibbiyot tashkilotlari shu kuni o‘quv va diagnostika tadbirlarini o‘tkazadi.
Butunjahon OITSga qarshi kurash kuni OIV va OITS haqida global xabardorlikni oshirish va pandemiyaga qarshi xalqaro birdamlikni namoyish etishga qaratilgan. Shu kuni davlat va xususiy sektor hamkorlariga pandemiya holati to‘g‘risida xabar tarqatish hamda OIV va OITSning oldini olish va davolash, shuningdek, butun dunyoda va mamlakatlarda tarqalgan yuqori darajadagi odamlarga gʻamxoʻrlik qilish borasidagi yutuqlarni ragʻbatlantirish uchun qulay imkoniyat beriladi.
UNAIDSning 2004-yildagi maʼlumotlariga ko‘ra, 15 yoshdan 49 yoshgacha bo‘lgan 35,7 million kishi OIV bilan kasallangan, ulardan 26 millioni ish bilan band. Agar hisob-kitoblar mehnatga layoqatli yoshdagi barcha toifalar, shu jumladan 64 yoshgacha bo‘lganlar, shuningdek, uyda va uydan tashqarida norasmiy iqtisodiyotda ishlayotgan barcha shaxslar uchun maʼlumotlarni o‘z ichiga olgan bo‘lsa, u holda OIV bilan kasallanganlar soni ishchilar toifasi 36,5 mln.ga yetadi. Hozir barcha yangi OITS infektsiyalari va o‘lim holatlarining deyarli uchdan bir qismi Sahroi Kabirdagi sakkizta Afrika davlatiga to‘g‘ri keladi.
Butunjahon OITSga qarshi kurash kuni tashabbusi ilk bor 1987-yil avgust oyida Shveytsariyaning, Jeneva shahrida Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining OITSga qarshi kurash boʻyicha global dasturining ommaviy axborot vositalari xodimlari Jeyms V.Bunn va Tomas Netter tomonidan ilgari surilgan. Global OITS dasturi direktori Jonatan Mann ularning fikrini qabul qildi. Unga kontseptsiya yoqdi va birinchi Jahon OITSga qarshi kurash kunini 1988-yil 1-dekabrda o‘tkazishga rozi bo‘ldi.
G‘arb ommaviy axborot vositalarida yoritishni taʼminlash uchun 1-dekabr sanasini Bunn taklif qildi, uning fikricha, bu Jahon OITS kunining muvaffaqiyati uchun juda muhim. 1988-yil Qo‘shma Shtatlarda saylov yili bo‘lganligi sababli, ommaviy axborot vositalari saylovlarni yoritishdan charchashadi va yangi voqea topishni xohlashadi. Bunn va Netter 1-dekabrni saylovdan keyingi ideal vaqt va Rojdestvo tanaffusiga qadar yetarli vaqt deb topdilar. Umuman olganda, yangiliklar taqvimidagi bo‘sh joy va shuning uchun Jahon OITSga qarshi kurash kuni uchun eng zo‘r vaqt deb belgilangan.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining OIV/OITS (UNAIDS) bo‘yicha qo‘shma dasturi 1996-yilda OITSga qarshi kurash kunini rejalashtirish va targ‘ib qilishni (dastlab boshlanmasdan) o‘z zimmasiga oldi. Bir kunga eʼtibor qaratish o‘rniga, UNAIDS 1997-yilda yil davomida muloqot, profilaktika va taʼlimga eʼtibor qaratishga chaqirdi.
2004-yilda Butunjahon OITSga qarshi kurash kampaniyasi mustaqil tashkilotga aylandi.