Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

12-жадвал
Нарх ва талабнинг ўзгариши¹²⁸

Бозор талаби жадвали
Нарх (price $)	Талаб қилинган миқдор (бирлик) Quantity demanded (units)
5.00	610
10.00	460
15.00	350
20.00	270
25.00	220
30.00	180
35.00	150

Ушбу нархларни талаб эгри чизиғи ёрдамида истиқболга қўйиш мумкин: Y -ўқи нархни, Х -ўқи эса талабни ифодалайди. (1-диаграмма).

Маълумотларни тасаввур қилгандан сўнг, маълум бир нуқтадан кейин нархни ошириш ёки бизнесни давом эттириш яхши эмаслигини кўриши мумкин. Акс ҳолда, у энг яхши нархни аниқлаш учун ўзи ташкил қилган маълумотлардан фойдаланиши мумкин. Охир-оқибат, унинг қарори ҳали ҳам етарли талабни сақлаб қолган ҳолда қайси variant фойдалироқ бўлишига асосланади. У мижозларни йўқотмасдан хизмат қийматини максимал даражада оширишга ҳаракат қилади.

НАРХ

ТАЛАБ


Талаб жадвали - бу маҳсулот ёки хизматнинг ҳар хил нархларини ва унинг миқдорини маълум бир даврда ҳар хил нархларда жадвалли тартибга солиш. Жадвалда талаб қилинган нарх ва миқдор моментумини ўрганиш талаб эластик ёки ноэластик эканлигини аниқлайди.¹²⁹
Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 03 «Microeconomic factors» қисмида талаб эластиклигига қуйидагича маълумотлар келтирилган.
Эластиклик, умуман олганда, иккита ўзгарувчи ўртасидаги муносабатни англатади. Талабнинг нарх эластиклиги талаб миқдорининг ўзгариши ва нархнинг ўзгариши ўртасидаги боғлиқликни тушунтиради.
Талабнинг нарх эластиклиги (Price elasticity of demand (PED)) - бу товар нархининг ўзгаришига жавобан бозор талабининг ўзгариш даражасининг ўлчовидир. Нархнинг ўзгариши талаб қилинган товар миқдорига нисбатан кам таъсир кўрсатса, товарга бўлган талаб ноэластик дейилади. Товарга талаб айтилади нархнинг ўзгариши талаб қилинадиган товар миқдорига нисбатан катта таъсир кўрсатганда эластик бўлиш.
Нисбатан кичик ва нисбатан катта бу ерда мос равишда 1 дан кичик ва 1 дан катта га тенг.
PED коэффициенти қуйидагича ўлчанади:

Талаб одатда нарх тушганда ортади ва нарх кўтарилганда камаяди, эластиклик салбий қийматга эга. Бироқ, минус белгисини эътиборсиз қолдириш ва фақат коэффициентнинг мутлақ қийматини тавсифлаш одатий ҳолдир. Эластик бўлмаган талаб коеффициенти 1 дан кам, эластик талаб эса 1 дан катта.
Буни қуйидаги формула орқали ифодалаш мумкин:
x100 / x100
∆-ўзгариш мумкин бўлган миқдор