Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги урганч давддат университети техника факультети

Sementtoshining sovuqqa chidamligi.

Agar sementni texnologiyaga doyir tayyorlanmagan bo`lsa, g`ovaklar ko`p bo`lsa bunda shu g`ovaklarga manfiy haroratda bor suv muzga aylanadi, uning hajmi 10% kengayadi. Sementtoshning bunday tashqi muxitga chidamliligi uning tarkibi, qanchalik mayda, to`yilgani, suv sement nisbatiga bog`liq. Suv sement nisbati qancha katta bo`lsa, betonni sovuqqa chidamliligi shuncha past bo`ladi. Undan tashqari alyuminatlari ko`p bo`lgan, sementtosh ham sovuqqa chidamsiz bo`ladi. Sovuqqa chidamliligini oshirish uchun birinchi tadbir— o`ta zich betonlar tayyorlash.
B.M.Moskvinning xisobi bo`yicha CaO ning betondan 15 — 30% miqdorida yuvilib ketishi mustahkamlikni 40 — 50% ga pasaytiradi. Karbonat kislotali suv ta‘sirida Ca(OH)2 erigan karbonat kislotasi bilan reaksiyaga kirishib CaCO2 hosil qiladi: Ca(OH)2 + CO2 – CaCO3*4H20*CO2 ning konsentratsiya ko`p bo`lganda ikkalama jarayon sodir bo`ladi: CaCO3 + CO2 + H2O - Ca(HCO3)2
Hosil bo`lgan Ca bikarbonat yangi erib chiqqan Ca(OH)2 bilan reaksiya kirib kam eriydigan Ca karbonat hosil qiladi.
Ca(OH)2 + Ca(HCO3)2= 2 CaCO3 + H2O
Bu esa (ya‘ni CaCO3) betonning zichligini va korroziyaga chidamliligini kuchaytiradi. Betondagi Ca(OH)2 ning yuvilib chiqib ketishiga yordam beradi. CaO ning suvdagi konsentratsiya 0,06 — 0,08 g /l kam bo`lganda qolgan gidrosilikatlar amorf holatga kelguncha eriy boshlaydi. Betonni sho`ralashdan qutqarish uchun buyum, inshoatlarning sirtini bitum, lak bilan suvalmoqda. Lekin bular juda qimmatga tushadi. nemis olimi Mixaelis va rus olimi Baykov tomonidan bu masala xal kilindi. Ular sementga erkin ohakni CaO aktiv qumtuprog`i ko`p bo`lganqo`shilmalaryordamidabog`lashyo`linitaklifetdilar.BuxorodaesaCAM sifatida uzum shinnisi tuxum oqsilidanfoydalanishgan.
Korroziya tarkibida sulfat kislotasining sulfat,magniy va ularning aralashmasi bo`lgan suvlar ta‘sirida beton ba‘zan yemirilib ketadi.Chunki bu tuzlar portlandsementtosh tarkibidagi gidroalyuminat bilan kimyoviy reaksiyakirishib
«bassila»ni eslatuvchi ignasimon ettringit kristallari hosil bo`ladi. Ba‘zan bubirikma hosil bo`lganda sementtosh hajmiy o`zgarishga duch keladi, natijada ichki kuchlanishlar paydo bo`ladi va sement darz ketadi. Ayniqsa bu darz ketish sho`ralanish va basilla hosil bo`lish jaraenlari qo`shilganda ko`payadi. Sulfat korroziyasini (―botsilla‖hosil bo`lishi) oldini olish uchun portlandsementda alyuminatlarning miqdorini kamaytirish kerak. Buning uchun kremnozem va kalsiyga boy bo`lgan xom ashyodan foydalanish kerak, masalan dolomit, diatomit, trepel, opoka va shularga o`xshagan pussolon qo`shimcha moddalar qo`shish lozim, ikkinchi suv sement nisbati to`g`ri topish0.5-06.dan oshishi mumkin emas. Aktiv va inert qo`shmchalar 8 – 10% miqdorgacha portlandsementlarni sovuqqa chidamiligini pasaytiradi, sementlarning maydalik darajas esa 3000 – 4000 sm²/dan oshmasligikerak.