Oliy maktab psixologiyasi

Mustaqil izlanish

• Dars mashg’ulotlaridan tashqari talabaning mustaqil ravishda o’qish faoliyatini davom ettirish, rivojlantirish va shuning natijasida ko’nikma bilim va malakalarning hosil bo’lish jarayonidir.

1.4.  Kasb  tanlashga  yo‘llash  ishlarida  maktab,  oila,  litsey,  o’rta  maxsus  va  oliy  ta’lim muassasalarining hamda ishlab chiqarish korxonalarining hamkorligi. 

Hozirgi  vaqtda kasb-hunarga yo’naltiruvchi mutaxassislarning  4  guruhi mavjud .

psixolog  yoki  maxsus  tayyorgarlikdan o’tgan maktab xodimlaridan tanlanadi va bular birinchi gurux mutaxassislaridir 

Malaka — 1) psixologiyada — muayyan kasb, ishni yaxshi oʻzlashtirish natijasida orttirilgan mahorat. Odatda, biron ish jarayonida harakatlar anglanilgan yoki anglanilmagan tarzda amalga oshiriladi. Harakatni ba~ jarishda ongning borgan sari kamroq ishtirok etishi tufayli ish gʻayriixtiyoriy ravishda ijro etila boradi, ayrim mayda qismlarga eʼtibor kamayadi. Harakatning qisman gʻayriixtiyoriy ravishda bajarilishi tufayli uning tuzilishida ayrim sifat uzgarishlari yuz beradi. Harakatni hissiy nazorat qilish, uni markazdan turib boshqarish usullari oʻzgarib boradi. Harakat usullarini idrok etishdan diqqat xoli boʻladi va u harakat vaziyati hamda mahsuliga qaratiladi. Buning natijasida topshiriq ravon, ortiqcha kuch sarflamay, tez va sifatli bajarila boradi.

Koʻnikma — insonning ilgarigi tajribalari asosida muayyan faoliyat yoki harakatni amalga oshirish qobiliyati. K.lar amaliy faoliyatga, bilimlarni amalda qoʻllay bilishga oid faoliyatning tarkibiy qismidir. K. faoliyatning maqsadi va sharoitlariga mutanosib ravishda harakatni muvaffaqiyatli bajarish usullaridir. U hamisha bilimlarga asoslanadi, mahorat (malaka)ning negizi hisoblanadi. K. mazmunan amaliy (jismoniy) va aqliy, shaklan oddiy va murakkab turlarga ajratiladi. Amaliy K.lar mehnat faoliyatini amalga oshirishga, aqliy K.lar bilim olishga, uni oʻzlashtirishga yoʻnaltirilgan boʻladi. K.larni bilim bilan adashtirmaslik lozim, chunki bilimlar voqelik toʻgʻri aks ettirilgan hukm (mulohaza)larda ifodalanadi. K.lar esa koʻproq aqliy va jismoniy harakatlarda mujassamlashadi.

. Faoliyat turlarida qo’llaniladigan ko’nikma va malakalr mavjud: bular harkat, sensor, aqliy ko’nikma va malakalardir

• Harakat ko’nikmalarga jismoniy mehnat, sport va o’quv ko’nikmalari (xat yozish, tez o’qish va hokozo) kiradi.

• Sensor ko’nikma va malakalarga o’lchov, yorug’lik, ovoz va simvolik ma’lumotlarni tez va to’g’ri qabul qilish bilan bog’liq bo’lgan va boshqarish markazlarida takrorlab borishlar kiradi.

• Aqliy ko’nikma va malakalrga–kuzatish usullari, malakalarni rivojlantirish, og’zaki va yozma hisob–kitobni ishlab chiqarish, harkatlarga yo’naltirish, ilmiy tajriba o’tkazish va hokozo, ko’nikmalar mashq natijasida yuzaga keladi, ya’ni bunda maqsad sari yo’naltirilgan (doimiy) qaytarish mustahkamlashga olib keladi va samarali usullar asosida qayta-qayta qaytarilishi amalga oshiriladi.

E’tiboringiz uchun rahmat.

Inson tomonidan egallangan ko’nikma va malakalr yangi ko’nikmalarni shakllantirishga ta’sir ko’rsatadigan qonuniyatlar:

• 1. Ko’nikmaning hosil bo’lishining notekis jarayoni. Bu mashqlarning egri grafigida namoyon bo’ladi. YUqorida keltirilgan rasmda buni ko’rish mumkin. 2. Ko’nikmalarning ko’chishi. Ijobiy ko’nikmalarning yangilarini shakllanishiga ta’sir ko’chish deyiladi. Ko’nikmalarning yangilarini shakllanishiga ta’sir esa interferensiya deb ataladi, bunda eski ko’nikma yangisining shakllanishiga xalaqit beradi. 3. Ko’nikmani progessiv va regrissiv–ko’nikma uzoq va tarbiya miqdorida xizmat qilishi uchun undan foydalanish lozim. Aks holda deavtomatlashtirish yuzaga kelib, zarur harakatlar o’z tezligi, yangilig, aniqligi va avtomatlashtirilgan harakatlarni ta’minlovchi xususiyatlarini yo’qotadi.