Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirmgi b. Yu. Xodiyev, D. S. Qgsimova korporativ

13.3. Boshqaruvni tashkil etish va samaradorlik
Unumdorlikni oshirishda boshqaruvni to‘g‘ri tashkil etish muhim 
ahamiyatga ega. Tashkil etish jarayoni rahbariyat, mehnat resurslari, 
materiallar, texnologiya, axborot va kishilarni qo'yilgan maqsadga 
erishish uchun birlashtiruvchi vositadir. Boshqaruvni samarali tashkil 
etish natijasida (ya’ni, tashkiliy jarayonlar sozlanganligi) resurslardan 
maqbul foydalanish, ijrochilar majburiyatini taqsimlashda tushun- 
movchilik natijasida mehnat unumdorligi pasayishini kamaytirish 
bo‘linmalar o‘zaro ta’siri buzilishiga chek qo'yishni ta’minlaydi. To‘g‘ri 
yo‘lga qo'yilgan tashkiliy jarayonlar mehnat unumdorligi ortishiga imkon 
beradi.
Unumdorlik boshqaruvining boshqaruv texnologiyasi, boshqaruv 
ishini loyihalashtirish va boshqaruv tashkiliy tizimi kabi unsurlari bilan 
uzviy bog‘liqdir. Boshqaruvning samarali texnologiyasi mehnat unum- 
dorhgiga eng ko‘p ta’sir ko‘rsatuvchi omildir. Hozirgi paytda avto- 
matlashgan zavodlar, robot texnikasi, loyihalashtirishning avtomat- 
lashgan tizimini qo‘llovchi amerikalik va Yaponiya ishlab chiqaruvchilari 
bozorning katta qismini egallab olmoqdalar, chunki yuqori sifatli 
mahsulotni raqobatdoshlariga nisbatan arzon narxda sotadilar.
Idora ishiga kompyuter texnologiyasini joriy qilish mehnat 
unumdorligi ortishida boshqa omillarga nisbatan ko‘proq ahamiyatga
131

---

ega. Lekin, ilg‘or texnologiya har doim ham mehnat unumdorligi 
ortishiga olib kelavermaydi. Bunday texnologiya afzalliklari unga 
ishlovchilaming salbiy munosabati tufayli namoyon bo‘lmasligi mumkin. 
Texnologiya darhaqiqat unumdorlik ortishiga olib kelishi uchun 
rahbariyat texnologiya talablari uni qo‘llovchi kishilar manfaatlariga 
to‘g‘ri kelishini ta’minlashi kerak.
Boshqaruvning tashkiliy tarkibi rahbariyat va barcha darajada unga 
bo‘ysunuvchi hamda korporatsiyaning asosiy tarkibiy bo'linmalari 
o‘rtasidagi o ‘zaro munosabatni belgilaydi. Agar korporatsiya o‘z 
faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmay boshqaruvchilar sonini qisqartirsa, 
unumdorlik yuqori bo‘ladi. Tashkilot tarkibi uncha yaqqol namoyon 
bo‘lmaydigan yo‘l bilan ham unumdorlikka ta’sir qiladi.
Masalan, mutaxassis va olimlar yuqoridan kat’iy berilgan buyruqqa 
salbiy munosabatda bo'ladilar. Bunda ular o‘z mehnati natijasidan 
qoniqmaydilar va ular mehnati uncha unumli b o ‘lmaydi. Ijodiy 
yondashuvni talab etuvchi tarkibga ega tashkilotlar raqobat kurashida 
kengroq imkoniyatlarga ega bo‘ladilar. Jahon bozoriga o‘z vaqtida 
masalan, zamonaviy kompyuter bilan ish ohb borish bu daromadlami 
keskin ko'paytirish va unumdorlikni oshirish demakdir. Kichik korpo­
ratsiya ba’zan yirik korporatsiyaga nisbatan samaraliroq bo‘ladi. 
Korporatsiya samarali ishlashi uchun biror vazifani bajarish, biror aniq 
kishi yoki bo‘linmaga topshirilishi va unga mos vakolatlar berilishi 
lozimligi tajribadan ma’lum. Unumdorlikni javob beruvchi biror shaxs 
yoki guruhga berilgan vakolat doirasiga mablag‘lami sarf qilish huquqi 
ham kirishi kerak.