Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirmgi b. Yu. Xodiyev, D. S. Qgsimova korporativ

1Гулямов С. С.
Нарушения имущественных интересов акционеров в 
случаях инсайдерских сделок / / Вестник Каракалпакского отделения АН 
РУз. - 2004. - № 5-6.
85

---

— davlat va xususiylashtirilgan korporatsiyalar o‘zaro munosabatlaii 
o‘zgarishming tavsifi va jadalligi (davlat va korporatsiyalarning vakolat- 
larini ajratish);
— milliy iqtisodiyot miqyosida mulkchilik tuzilmasining o‘zgarishlari 
(iqtisodiyotda xususiy mulk sektorining davlat va aralash sektorlardan 
ustunligi;
— aksiyadorlik korporatsiyalarining faoliyati shakllari va usullarini 
va ular o‘rtasidagi munosabatlarning rivojlanishi (raqobatchilik tartibi- 
ning shakllanishi, o‘zaro munosabatlarning shartnomaviyligi, bozor 
muvaffaqiyati va samaradorlikka yo‘naltirilganligi);
— kapitallar bozorining shakllanishi va qimmatli qog‘ozlar 
ikkilamchi bozorini rivojlantirish.
Birinchi omil koфoratsiyalarning davlatga bog'liqligini to‘xtatish 
va ma’muriy boshqaruvni tijorat boshqaruvga o ‘zgarishini aniqlab 
beradi.
U davlat va korxona moUyalarim ajratish va korporatsiyalar uchun 
keskin byudjet cheklovlari belgilanishi, davlat ulushi 50 % ga yaqin 
bo'lgan AJ davlat ulushini kamaytirish, xo‘jalik jarayoniga bevosita 
aralashishdan davlat bosh tortishi, ahamiyatli aksiyalar paketiga ega 
bo‘lganda ham, ko‘zda tutadi.
Shubhasiz, korporatsiyalarning iyerarxiya bo‘ysunishni engib o‘tish 
korporatsiya ichida ham boshqarishning iyeraxiya tizimidan voz 
kechishga yordam beradi.
Shunday qilib, korporativ boshqarishning huquqiy va institusional 
sharoitlarini yanada takomillashtirishning asosiy yo‘nalishlariga quyi- 
dagilar kiradi:
— korporatsiya boshqaruvida ommaviylik va transparentlikni 
ta’minlash;
— xususiylashtirish jarayonida mulkchilik huquqlariga rioya qilish 
va himoya qilishning kafolatlarini institutsional ta’minlash elementlari 
sifatida samarali sud tizimini rivojlantirish;
— korporatsiyalar raqobatbardoshligini oshirishning muhim instru- 
mentlari sifatida moliyaviy hisobot va nazoratning xalqaro qoidalari 
va andozalariga rioya qilish, auditorlik faoliyatining yaxshilanib borayot- 
gan andozalari asosida auditni keng qo‘llash, koфoratsiyalar ishida 
iqtisodiy xavf-xatarlami cheklash.
Respublika yirik korporativ tuzilmalarida korporativ boshqarish 
samaradorligini oshirish ularning moliyaviy-xo‘jalik faoliyati natijala- 
rining yaxshilanishi, davlat byudjetiga tushumlar va aksiyadorlar
86

---

daromadlarining oshishi va kompaniyalarga sarmoyalami jalb qilishning 
oshishiga ko‘maklashadi.
Tayanch iboralar.