Oliy va oʼrta maxsus taʼlim vazirligi Oʼzbekiston Respublikasi Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

T exnik rasmTexnik rasm loyihalash amaliyotida keng qo'llaniladi. Konstruktor o ‘zining yangi fikrini yaqqol qilib ifodalash uchun dastaw al uning rasmini chizishi va bunday rasm lar texnik rasm qonunqoidalariga amal qilgan holda bajariladi.Texnik rasm deb, detaining nisbatini ko‘z chamasida saqlagan holda chizm avhilik asboblari ishlatilmay q o'lda bajarilgan aksonometrik tasvirga aytiladi.Buyumning chizmalarini o'qish jarayonida ham texnik rasmlardan foydalaniladi. Buyum chizmasini tez va oson qiynalmay o'qish uning texnik rasmini chizsh orqali am alga oshiriladi. U orqali buyumning shaklini ko‘z oldiga keltirishga yordam beradi va fazoviy tasaw urni rivojlantiradi.Detaining texnik rasmi ko‘pincha izometriya yoki frontal dimetriyada bajariladi.Texnik rasmni izometrik proyeksiya asosida bajarish. Oldin texnik rasm chizish uchun qo'lda, ko‘z bilan chamalab izometriya o ‘qlarini o ‘tkazish uchun yarim aylana chiziladi va uning yarimi teng uchga bo‘lib olinadi (2.5.3chizm a, a) va 1 ham da 2 nuqtalar О bilan tutashtiriladi. Yoki О dan ikki tom anga beshtadan bir xil b o ‘lak o ‘lchab qo‘yiladi va oxirgi nuqtadan pastga uchtadan b o ia k q o ‘yilib, 1 va 2 nuqta О bilan birlashtiriladi (2.chizm a, b).Muntazam oltiburchakni chizish uchun x va у o ‘qlari chizib olinadi va x o'qqa OA=OB, у o ‘qqa OC=OD kesmalar olib o'tiladi, С va D lardan x ga parallel chizilib, ularga D1=D2 va C3=C4 Aniqlangan nuqtalar o ‘zaro tutshtiriladi (2.5.4 - chizma, a,b).Muntazam oltiburchakni proyeksiyasiz to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri chizish uchun (2.5.5 chizma, a,b,c) x o ‘qqa О dan ikki tomonga OK=OL=AK=BL, y a 'n i ikkitadan bo'lak qo'yiladi. AK to ‘rtga bo'linib ОТ masofa у o ‘qqa ikki tomonlama olib o'tiladi. С va D lardan x o ‘qqa parallel chizilib,
К va Lm asofalar olib o'tiladia bnuqtalardan у o ‘qqa parallel o'tkazilgan shtrix chiziqlarda 1, 2 va 3, 4 nuqtalar belgilanadi (2.5.5 ch izm a, b). A va 1, A va 3 nuqtalar hamda В va 2, В va 4 nuqtalar o 'zaro tutshtiriladi Aylanani ellips ko ‘rinishida chizish uchun o ‘zaro perpendikulyar AB va CD chiziqlar chizladi va ularga О dan o ‘ng va chap tom onlariga beshtadanbir xil b o ia k la r, О dan pastga va yuqoriga uchtadan bo'laklar qo ‘yib chiziladi. 1 va 2 nuqtadan D bilan tutashtirilib davomiga lC ,= O C , 2A,=2A masofalar olib o ‘tiladi va A, A, , C | , С nuqtalar ravon tutashtiriladi. Shu tartibda ellipsning qolgan qsmlari chiziladi (2.5.6 ch iz m a, a). Ellipslam i V va W da chizish bayon etilgan usulda bajariladi D etaining texnik sasmi berilgan k o ‘rinishlari bo ‘yicha bajarish tartibi 2.5.7 chizm a,a,b,c,d,e,f larda batafsil ko ‘rsatilsdi.Texnik rasmlarni millimetrlangan yoki kataklangan qog'ozga chizish ham mumkin. Shunda texnik rasmni chizish ancha osonlashadi.Texnik rasmni frontal dimetriya asosida bajarish. Bu yerda у o ‘qni 45° burchak chizish uchun yarim aylana qo'lda, ko‘zda chamalab chizilgandan keyin uning yarimisi teng ikkiga bo‘lib olinadi hamda 1 nuqta О bilan tutashtiriladi. Shunda frontal dimetriya o'qlari hosil bo'ladi (2.A ylana V da o ‘z kattaligida, ya'ni aylanaligicha tasvirlanadi. Qolgan H va W lardan bir xil k o ‘rinish va kattalikdagi qisiqroq elips ko'rinishida bajariladi. H da chizilishi lozim b o 'lg an ellipsni bajarish 2.5.8 chizm a, b da ko'rsatilgan. z o ‘qqa nisbatan 7° burchakda ellipsning kichik o'qi o'tkazilib, unga perpendikulyar qilib katta o 'q i o 'tkaziladi. О dan kichik o'q q a bir bo'lagdan, katta o 'q a 3 bo'laklardan bir xil kattalikdagi bo'lak lar o'lchab qo'yiladi. 1 va 2 nuqtalar О bilan birlashtirilib, ularning davom iga 1 C ,= 0C , 2Ai=2A masofalar olib o'tiladi hamda A, A ,, C ,,C shu tartibda bajariladi (2.5.6 chizma,b). Bunday ellips W da ko'rsatilgan tartibda chiziladi.Detaining texnik rasmini frontal dimetriyada bajarilishi misol tariqasida chizm ada berildi. Bu yerda z o 'q i у o 'q q a almashtirilgan.