Ilk yozma manbalar. Markaziy Osiyoning eng qadimgi xalqlari o’z tarixini yozma ravishda yoritmaganlar (shu davrlarga oid mahalliy yozma manbalar topilmagan yoki ular zamonamizgacha saqlanib qolmagan). Hududimizga tegishli ilk yozma manbalar - «Avesto», ahamoniylar davri mixsimon yozuvlari va qadimgi dunyo (Yunon-Rim) davriga taalluqli manbalar yurtimizdan tashqarida tuzilgandir. Ular Qadimgi Sharq va dunyo tarixida birinchi bo’lib, o’lkamizdagi xalqlarning nomlarini, alohida joylar, tog’lar, daryolar va ko’llarning nomlarini, afsonaviy qahramonlar va podsholarning nomlarini, yurtimiz xalqlarining turmushi, dini, madaniyati, ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy tuzumi to’g’risidagi ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. - Ilk yozma manbalar. Markaziy Osiyoning eng qadimgi xalqlari o’z tarixini yozma ravishda yoritmaganlar (shu davrlarga oid mahalliy yozma manbalar topilmagan yoki ular zamonamizgacha saqlanib qolmagan). Hududimizga tegishli ilk yozma manbalar - «Avesto», ahamoniylar davri mixsimon yozuvlari va qadimgi dunyo (Yunon-Rim) davriga taalluqli manbalar yurtimizdan tashqarida tuzilgandir. Ular Qadimgi Sharq va dunyo tarixida birinchi bo’lib, o’lkamizdagi xalqlarning nomlarini, alohida joylar, tog’lar, daryolar va ko’llarning nomlarini, afsonaviy qahramonlar va podsholarning nomlarini, yurtimiz xalqlarining turmushi, dini, madaniyati, ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy tuzumi to’g’risidagi ma’lumotlarni o’z ichiga oladi.
Sharofuddin Ali Yazdiy tarixda «Zafarnoma» (boshqa nomlari: «Fatxnomayi sohibqironiy», «Zafarnomayi Temuriy», «tarixi jahonkushoyi Temuriy») nomli kapital asari bilan shuhrat topdi. «Zafarnoma» asosan Nizomuddin Shomiyning yuqorida tilga olingan shu nomli asari asosida zo’r badiiy mahorat bilan yozilgan. Lekin Sharofuddin Ali Yazdiy Nizomuddin Shomiy asarida bayon etilgan voqealarning ba’zilariga yangi tarixiy fakt va dalillar bilan boyitdi. To’g’ri, Sharofuddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma»sida Temurning shaxsi nihoyatda ideallashtirilgan. Shunga qaramay, uning shaxsiyati va faoliyatidagi qarama-qarshiliklar, ya’ni uning bir tomondan zolim fotih ekanligi, ikkinchidan esa Movarounnahrda feodal tarqoqlikka barham berib, markazlashgan feodal davlatga asos solganligi birmuncha haqqoniy va to’g’ri tasvirlangan. - Sharofuddin Ali Yazdiy tarixda «Zafarnoma» (boshqa nomlari: «Fatxnomayi sohibqironiy», «Zafarnomayi Temuriy», «tarixi jahonkushoyi Temuriy») nomli kapital asari bilan shuhrat topdi. «Zafarnoma» asosan Nizomuddin Shomiyning yuqorida tilga olingan shu nomli asari asosida zo’r badiiy mahorat bilan yozilgan. Lekin Sharofuddin Ali Yazdiy Nizomuddin Shomiy asarida bayon etilgan voqealarning ba’zilariga yangi tarixiy fakt va dalillar bilan boyitdi. To’g’ri, Sharofuddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma»sida Temurning shaxsi nihoyatda ideallashtirilgan. Shunga qaramay, uning shaxsiyati va faoliyatidagi qarama-qarshiliklar, ya’ni uning bir tomondan zolim fotih ekanligi, ikkinchidan esa Movarounnahrda feodal tarqoqlikka barham berib, markazlashgan feodal davlatga asos solganligi birmuncha haqqoniy va to’g’ri tasvirlangan.
- Bundan tashqari, Shayboniy qo’shinlari tarixidan Farg’ona viloyatini bosib olinishi faqat «Nusratnoma»da to’la va to’g’ri yoritilgan. Muhammad Solih Shayboniyxonning hayoti va u olib bergan qonli urushlar haqida hikoya qiluvchi she’riy asar yozib qoldirgan. U Shayboniyxon tug’ilganidan boshlab, to 1505 yillar orasida Dashti Qipchoq, Movarounnahr ham ijtimoiy-siyosiy tarixidan bahs yuritadi. Asarda Shayboniyxon qo’shinlarining yovuzliklari, mehnatkash xalqining og’ir ahvoli, Qorako’l, Qarshi va Guzarda Shayboniylarga qarshi bo’lib o’tgan qo’zg’olonlar haqida ham qimmatli ma’lumotlar bor. Asar boy geografik va etnografik ma’lumotlarga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: |
