O’lshewlerdi orinlaw metodikasin (oom) islep shigiw rejimin uyreniw Reje

Normativ hújjetlerdiń ekspertizasi.
Normativ texnikalıq hám texnologiyalıq hújjetlerdiń ekspertizasi ólshewler birliligini támiyinlewdiń ajıralmaytuǵın bólegi bolıp metrologik qadaǵalawdıń zárúrli kórinisi bolıp tabıladı.
ME - bul ólshewi kerek bolǵan parametrlerdi tańlaw, ónimlerdi islep shıǵarıw, sınap kóriw ekspluataciya, remonti hám olardı ámeldegi normativ hújjetler talaplarına sáykesligi boyınsha texnikalıq sheshimlerdiń metrologik dárejesin analiz qılıw hám bahalaw bolıp tabıladı. Metrologik ekpertizaga ónim hám xızmetlerge tiyisli normativ hám texnikalıq hújjetler olar turmıslıq cikllerdiń barlıq etaplarida tartıladı.
Metrologik ekspertizaga tartıladı :
- Mámleketlikleraro, Mámleket, tarmaq hám Ózbekstan informatsion fondida registratsiyadan ótken shólkemlerdiń ónim hám xızmetlerine bolǵan standartlardıń joybarları ;
- Basshısıy hújjetlerdiń joybarları ;
- Texnikalıq shártnamalardıń joybarları ;
- Import boyınsha qabıl etilgen ónimlerdi sınap kóriw usılları hám programmalardıń joybarları ;
- Ólshew quralların, sonday-aq standart úlgilerin islep shıǵıw texnikalıq tapsırmalarınıń joybarları ;
- O'v túrin tastıyıqlaw boyınsha sınaq usılları hám programmalardıń joybarları ;
- O'v ni salıstırıwlaw usılın joybarları hám basqalar
Ekspertizani ótkeriw múddeti 30 kúnden aspawı kerek. Ekspertizadan ótpegen hújjetler qayta ekspertizaga tartıladı.
Ónim (xızmetler) sapası izertlew, islep shıǵıw, proektlestiriw, tájiriybe-konstruktorlıq jumısları basqıshlarında qáliplestiredi hám normativ hújjetlerde belgilenedi. Ózbekstan Respublikasınıń " Standartlastırıw tuwrısında" nızamında kórsetiliwishe, standartlastırıw boyınsha normativ hújjetler mámleketimiz hám shet el pán hám texnikanıń zamanagóy jetiskenliklerine tiykarlanǵan bolıwı hám Ózbekstan respublikasınıń nızamlarına sáykes keliwi kerek. Bul talaplardı orınlaw ushın normativ hújjetlerdi ilimiy-texnikalıq ekspertizasi (MH ITE) ni ótkeriw kerek. Ekspertiza Ózbekstan mámleket standartı Óz DSt 1. 21:2001 " Óz SDT. Normativ hújjetlerdi ilimiy-texnikalıq ekspertiza qılıw" de belgilengen.
MH ITE normativ hújjetlerdiń xalıq aralıq, aymaqlıq, mámleketlikleraro, shet el standartlar menen uyqaslashtirilganlik dárejesin ornatıw, pán, texnikanıń zamanagóy rawajlanǵanlıq dárejesine muwapıqlıǵın, ámeldegi nızamlarǵa hám Óz SDT, Óz O'DT, Óz SMT tiykar bóliwshi normativ hújjetlerge hám basqa standartlastırıw tarmaqlararo sistemalarına sáykesligin ornatıw maqsetinde atqarılatuǵın izertlewden ibarat.
Ózbekstan standartlastırıw mámleket sisteması talaplarına muwapıq tómendegiler ekspertizadan ótkeriledi:
• MH joybarları ;
• tastıyıqlanǵan normativ hújjetler;
• mámleket diziminen ótkeriletuǵın MH;
• ámeldegi MH;
• MH ózgertiwlerdiń joybarları ;
• mámleket diziminen ótkeriletuǵın, MH dıń tastıyıqlanǵan ózgertiwleri.
Ekspertizaning tómendegi xillari ornatılǵan :
• normallastırıw tekseriwi;
• kelisiwdiń tolıqlıǵı ;
• májburiy talaplarǵa muwapıqlıǵı ;

• patent sofligiga tekseriw;

• ashıq baspadan shıǵarılmaytuǵın maǵlıwmatlar ;
• texnikalıq ekspertiza;
• ekonomikalıq ekspertiza;
• metrologik ekspertiza;
• ekologiyalıq ekspertiza;
• terminologik ekspertiza;
• huqıqıy ekspertiza;
• baspa redakciyası ;
• ilimiy-texnikalıq dárejeni bahalaw
O'zstandart Agentliginiń tapsırması, buyırtpashınıń sorawnaması, sonıń menen birge zárúrligiga qaray, standartlastırıw ob'ektiniń qásiyetlerine qaray, ekspertiza bólek túrler boyınsha ótkeriliwi múmkin
O'zstandart Agentligi, standartlastırıw boyınsha texnikalıq komitetler, standartlastırıw boyınsha tayansh shólkemler hám ekspertiza ótkeriwge kepillik berilgen basqa shólkemler normativ hújjetlerdi ekspertizadan ótkeredi
Normallastırıw tekseriwinde tómendegiler tekseriledi:
• normativ hújjettiń tuwrı dúzilgenligi hám rásmiylestirilgani;
• ámeldegi normativ hám basqa hújjetlerge tuwrı hám huqıqıy silteme etilgenligi;
• MH dıń zárúr informaciya qıdırıw belgileri (atı, belgisi, ónimdiń ulıwma mámleketlik klassifikaciyalagichining kodı (MUT), standartlar ulıwma mámleketlik klassifikaciyalagichining toparı (SUT), simvollar, qısqartpalar, ámelge kirgiziw sánesi hám (yamasa ) ámel múddeti, hújjettiń qaysı MH ornına islep shıǵılǵanlıǵı tuwrısında maǵlıwmatlar hám t.b. );

• tekseriwshi shaxslar, orınlawshılvr qollarınıń bar ekenligi;

• hújjettiń sırtqı kórinisi.
Kelisiw tolıqlıǵın tekseriwde normativ hújjettiń mápdar shólkemler dizimine muwapıq tolıq kelisimligi, sonıń menen birge dizimge kiritilmegen shólkemler menen qosımsha túrde kelisiw zárúrligi anıqlanadı. Pikir-muloqazalar kompleksi, ilimiy-texnikalıq keńeslerdiń protokolı, shártlesiw jıynalıslarınıń protokolı, normativ hújjette pikir-muloqazalarning, usınıslardıń tolıq sáwlelendirilganligi analiz etiledi, islep shıǵıwshınıń pikir hám usınıslar boyınsha juwmaǵınıń tıyanaqlıǵı anıqlanadı.
Májburiy talaplarǵa muwapıqlıǵın tekseriw májburiy talaplardıń Ózbekstan nızamlarına, uyqas xalıq aralıq hám milliy standartlarǵa, standartlastırıw tarmaqlararo sistemalarǵa muwapıq tolıq hám tuwrı aytilganligini anıqlawdan ibarat.
Standartlastırıw ob'ektiniń patent sofligi patent formulyarining tuwrı toldırilganligi (bunday hújjet ámeldegi bolǵanda ) tekseriw jolı menen anıqlanadı.
Ashıq baspadan shıǵarılmaytuǵın maǵlıwmatlardıń bar ekenligi uyqas jollama boyınsha tekseriledi.
Texnikalıq ekspertizani ótkeriwde:
normativ hújjet atınıńń texnikalıq tapsırmaqa (ámeldegi bolǵanda ), normativ hújjettiń mazmunına hám standartlastırıw jobaları (programmaları ) ga sáykesligi, standartlastırıw ob'ektiniń normativ hújjet dárejesine muwapıqlıǵı, normativ hújjettiń tuwrı aytilganligi hám mazmunınıń tuwrılıǵı anıqlanadı ; normativ hújjet kórsetkishleriniń mámleketlikleraro standartlar hám milliy hújjetlerdiń talaplarına muwapıqlıǵı ; tekserilip atırǵan normativ hújjettiń uqsas ónimge ámeldegi normativ hújjetlerdiń tákirarlanganlik holi anıqlanadı.

Ekonomikalıq ekspertiza túsindiriw jazıwındaǵı maǵlıwmatlardı tastıyıqlaytuǵın, normativ hújjetti engiziw texnikalıq-ekonomikalıq jáne social natiyjeliligi esabınıń tuwrılıǵın tekseriwden ibarat.

Metrologik ekspertiza Óz RH 51 - 106 :2001 boyınsha atqarıladı.
Terminologik ekspertiza ornatilgfn ilimiy-texnikalıq atamalardıń normativ hújjette tuwrı qollanılǵanlıǵın, mámleketlikleraro hám respublika terminologik standartlarına ámel qılınǵanlıqtı tekseriw basqıshı boladı.
Huqıqıy espertiza normativ hújjet mazmunınıń ámeldegi nızamlardıń talaplarına muwapıqlıǵın tekseriwden ibarat.
Baspa redakciyası normativ hújjet tekstin ilimiy hám kórkem ádebiyatqa baylanıslı tahrir, texnikalıq tahrir etiwden ibarat.
Ilimiy hám kórkem ádebiyatqa baylanıslı tahrir normativ hújjet mazmunın logikalıq, texnikalıq hám kórkem ádebiyatqa baylanıslı tárepten tuwrı sawatlı bayanlaw, qabıl etilgen qısqartpalarǵa ámel qılıw, orfografik, sintaksis, stilistik qátelerdi joytıw maqsetinde atqarıladı.
Texnikalıq tahrir normativ hújjetti baspaxanada yamasa basqa usılda baspadan shıǵarıwǵa tayarlawdan ibarat.
Joybardıń yamasa tastıyıqlanǵan normativ hújjettiń " Standartlastırıw tuwrısında" nızam talaplarına, xalıq aralıq, mámleketlikleraro, aymaqlıq, shet el standartlardıń talaplarına muwapıqlıǵın anıqlaw, sonıń menen birge uyqaslashtirilganlik dárejesin anıqlaw maqsetinde normativ hújjetlerdiń ilimiy-texnikalıq dárejesi (ITD) bahalanadı.
Bahalaw normativ hújjetlerdi islep shıǵıwshılar (standartlastırıw boyınsha texnikalıq komitetler, standartlastırıw boyınsha tayansh shólkemler, kárxanalar, shólkemler), O'zstandart Agentliginiń keńseleri tárepinen Óz RH 51 - 077:1998 " Óz SDT. Ónimge normativ hújjettiń ilimiy-texnikalıq dárejesin bahalaw metodikasi" ga muwapıq, islep shıǵıwshı tárepinen dúziletuǵın ónim texnikalıq dárejesi hám sapası kartasın hám (yamasa ) salıstırıwlaw kestein qollanıp, kórsetkishlerdi salıstırıwiy bahalaw tiykarında atqarıladı.
Normativ hújjetler ekspertizasining nátiyjeleri qálegen formada dúzilgen akt kórinisindegi ekspert juwmaq menen rásmiylestiriledi. Aktda ótkeriletuǵın barlıq túrdegi ekspertiza nátiyjeleri sáwlelendiriledi. Juwmaqta ekspertiza ob'ektiniń ulıwma tolıq maǵlıwmatı tómendegishe jazıladı : " Normativ hújjet (normativ hújjet joybarı ) standartlastırıw mámleket sisteması, ólshewler birligin támiyinlew mámleket sisteması, Ózbekstan Respublikası sertifikatlastırıw milliy sisteması talaplarına hám basqa standartlastırıw tarmaqlararo sistemalarına muwapıq keledi (muwapıq kelmeydi) ".
Akt ekspert hám ekspertizani ótkergen bólimler basshılarınig qolı menen ishontiriladi hám administraciya tárepinen tastıyıqlanadi.
Kelispewshilikler boyınsha Aqırǵı qarardı : normativ hújjetti ekspertizaga jo'natgan shólkem; Davarxitekturaqurilish, Davtabiatqo'mita, Ózbekstan Respublikasınıń Den sawlıqtı Saqlaw ministrligi (óz kepilligi sheńberinde); O'zstandart Agentligi juwmaq formasında qabıl etedi.
Normativ hújjet ekspertizasining aktı sorawshıǵa hám islep shıǵıwshı - túpkilikliat iyesine jónetiledi.
Aktning bir nusqası normativ hújjet hám barlıq qosımshalar menen birge ekspertizani ótkergen shólkemde saqlanadı. Barlıq jaǵdaylarda normativ hújjet ekspertizasi aktınıń bir nusqası O'zstandart Agentligine jónetiledi.
Ekspert juwmaqtıń holis (ob'ektiv) ligiga juwapkerlik ekspertizani ótkergen qánige-ekspertga júkletiledi.