Ona tili va bolalar adabiyoti

 
Tarixiylik jihatdan o‘zbek tili leksikasi 
 
114-mashq. Berigan so‘zlarni zamonaviy, eskirgan va yangi so‘zlarga ajrating.
Suv, havo, pedagog, audit, qushbegi, mobil, ota, ona, lizing, broker, 
non, suv, stol, eshik, tog‘, tender, yer, shamol, radio, lizing, sayt, jallod, 
mirob, sayis, miqdor, dubulg‘a, samolyot, dengiz, sammit, handasa, 
televizor, charter, sinus, kosinus, shou, geometriya, ustuxon, emgak, 
menejment, triller, nanotexnologiya, gardun, moyana, qirg‘oq, fleshka, 
interfaol, darvesh, otaliq, onlayn, etuk, sovut, yazdon, ishlamoq, virtual, 
kiberterrorizm, moy, kelmoq, olmoq, mikrochip, sayt, kitob, daftar, 
ko‘rsatmoq, buyurmoq, transmilliy, saylamoq, shirin, modul, futbol, 
saxiylik, achchiq, ponsad, qizil, xaker, ko‘k, provayder, klip, katta, go‘-
zal, kompetensiya, hamisha, ba’zan, ataylab, hozir, ilgari, skaner, kulgi, 
gul, olov, shotir, shi-g‘ovul, parvonachi, baqqol, vovurush, madaniyat, 
turmush. 


Savollar: 
1. O‘zbek tili leksikasi tarixiylik nuqtayi nazaridan necha guruhga bo‘linadi? 
2. Zamonaviy so‘zlar deganda nimani tushunasiz? 
3. Eskirgan so‘zlar deb nimaga aytiladi? 
4. Yangi so‘zlar deganda qanday so‘zlarni tushunasiz? 
5. Nima uchun samolyot, kompyuter, vagon, apelsin kabi so‘zlar yangi so‘z 
hisoblanmaydi? 
 
115-mashq. Berilgan so‘zlarni tarixiy va arxaik so‘zlarga ajratib yozing. 
Sulton, qul, shatranj, cho‘ri, jumhuriyat, handasa, kanizak, darvesh, 
g‘ulom, sarf, nahv, xoqon, konkret, tilmoch, zapas, amin, amir, otaliq, 
bek, devonbegi, mirshab, noib, dorulfunun, parvonachi, ponsad, uday-
chi, shig‘ovul, qushbegi, jallod, mirob, sayis, bazzoz, oblast, baqqol, 
rayon, vofurush, mulla, otin, agitatsiya, otinbuvi, rayono, obkom, mad-
rasa, mudarris, sovut, ideologiya, shpion, nayza, sarboz, gurzi, yasovul, 

---

44 
suvoriy, dorug‘a, boda, tutmoch, kashkul, juvoz, omoch, botmon, qa-
doq, misqol, arshin, eshon, murid, qavs, aqrab, hamal, zakot, juz’ya, 
o‘lpon, bakovul, taxt, toj, oblast, funksiya. 
Tarixiy va arxaik so‘zning farqi nimada? 
116-mashq. Quyida berilgan arxaik so‘zlarning hozirgi kunda qo‘llanayoygan 
ma’nodoshini topib, yonma-yon yozing. 
Namuna: tug‘ – bayroq. 
Planeta, klassifikatsiya, internatsional, firqa, protsent, mudarris, stu-
dent, redaksiya, xarakteristika, kanikul, pensiya, tekst, zarrabin, tema, 
temperatura, ideya, ideologiya, tilmoch, avtor, chechak, sanduvoch, 
og‘och, aktiv, aktual, xinzir, yalavoch, adam, ulus, ochun, jarida, tay-
yora, tayyoragoh, andalib, andom, tug‘, shikva, qabza, ustuxon, emgak, 
gardun, moyana, etuk, yazdon, yalov, yasoq, ro‘znoma, o‘ksiz, tamug‘, 
qarog‘, tamiz, tamg‘a, bo‘rk, surur, hayon, bitik, shtraf, ixroj, ko‘kal-
dosh, dudoq.