Ондирис хам онын турлери

• O’ndiris ha’m onın’ tu’rleri

• 1. Mu`ta`jliktin` ma`nisi ha`m onin` tu`rleri
• 2.O’diris protsessi ha’m onın’ tiykarg’ı faktorları
• 3. Natural ha’m tovar o’ndirisi, olardın’ o’zgeshelikleri
• 4. Tovar ha’m onın’ qa’seyitleri

• Ha`r qanday ekonomikanin` aqirg`i maqseti mu`ta`jlikti qanaatlandiriw bolip tabiladi.Insannin` jasawi ha`m kamalg`a keliwi, uliwma insannin` rawajlaniwi ushin kerek bolg`an turmisliq o`nimlerge bolg`an za`ru`rlik ekonomikaliq teoriyada mu`ta`jlik dep ataladi.

• Barliq turmisliq mu`ta`jlikler (ekonomikaliq, sotsialliq, ma`deniy, ruwxiy, siyasiy mu`ta`jlikler) ishinde sotsial-ekonomikaliq mu`ta`jlikler ayriqsha orin iyeleydi.

• Sotsial-ekonomikaliq mu`ta`jlikler – bul adamlardin` turmis keshiriwi ha`m insan sipatinda kamalg`a keliwi ha`mde ja`miyette ma`lim bir da`rejege iye boliwi ushin za`ru`r bolg`an tu`rli o`nimler, yag`niy barliq o`nim ha`m xizmetlerdin` kompleksi.

• Sotsial-ekonomikaliq mu`ta`jlikler
• din` o`zi
• Materialliq
• Ma`deniy
• Miynet

• Insan ushin a`hmiyetine qarap birinshi da`rejeli ha`m ekinshi da`rejeli mu`ta`jlikler boladi.
• Birinshi da`rejeli mu`ta`jlik
• Ekinshi da`rejeli mu`ta`jlikler

• Mu`ta`jlikler toqtawsiz o`sip baradi, usig`an baylanisli mu`ta`jlikler turaqli sheksiz boladi, sebebi barg`an sayin jaqsi jasawg`a umtilmag`an insan uliwma bolmaydi.

• Mu`ta`jliklerdin` o`sip bariw nizami sonday nizam, og`an muwapiq mu`ta`jlikler mug`dari boyinsha ko`beyip baradi, qurami jan`alanip turadi, eski mu`ta`jlikler ornina jan`asi keledi, mu`ta`jliklerdin` o`siwi quramali a`melge asiriladi.

• O’ndiris ha`r qanday ekonomikanın’ tiykarın quraydı, sebebi bul jerde tirishilik o’nimleri jaratıladı, bunın’ ushın bolsa o’ndiris faktorları ha`reketke keliwi sha`rt.

• O’ndiris praktikasında qollanılıp atırg`an barlıq resurslar o’ndiris faktorları dep aytıladı.

• Ha`zirgi o’ndiriste 5 faktordın’ qatnasıwı keltiriledi, olar ta`biyat, miynet, kapital, isbilermenlik qa`bilet ha`m informatsiya (1-sızılma).

• Adamzat ja`miyetinin’ rawajlanıwında ja`miyetlik xojalıqtı sho’lkemlestiriwdin’ eki ulıwma ekonomikalıq forması ajıralıp turadı.

• Ja`miyetlik xojalıqtın’ bul formasında do’retilgen o’nimler o’ndiriwshinin’ o’z mu’ta`jliklerin qanaatlandırıw ushın, xojalıqtın’ ishki mu’ta`jlikleri ushın mo’lsherlengen.
• Naturallıq xojalıq o’ndiris maqsetlerin og`ada sheklep, o’ndiris ko’lemi jag`ınan ju’da` az ha`m tu’ri boyınsha kem bolg`an mu’ta`jliklerdi qanaatlandırıwg`a boysıng`an. Sonlıqtan da ja`miyet a`ste-aqırın tovar o’ndirisine o’tedi.

• naturallıq o’ndiris

• Tovar o’ndirisi

• yag`nıy tovar xojalıg`ında adamlar ortasındag`ı ekonomikalıq qatnasıqlar bazar arqalı, olardın’ miynetinin’ o’nimin satıw-satıp alıw arqalı payda boladı. Tovar o’ndirisinin’ natural o’ndiristen o’zgesheligi sonnan ibarat, bunda tovar yamasa xızmet o’zinin’ tutınıwı ushın emes, al bazarda satıw ushın jaratıladı.

• Natural ha`m tovar xojalıqlarının’ bir-birinen o’zgesheligin 2–kestesi arqalı ko’riwimiz mu’mkin.

Tiykarg`ı belgileri	Natural xojalıq	Tovar xojalıg`ı
1. Materiallıq o’nimlerdi islep shıg`arıw maqseti	Jeke mu’ta`jliklerdi qanaatlandırıwda paydalanıw	Basqa tovarlarg`a alma-sıw, bazarda satıw-satıp alıw
2. İslep shıg`arılg`an o’nim quramının’ anıqlanıwı	Mu’ta`jlikler ha`m imkaniyatlardan kelip shıqqan halda aldı ala anıqlanadı	Bazardag`ı ma`lim bir talap ha`m o’ndiriwshi-nin’ jeke ma`pi tiyka-rında anıqlanadı
3. Tutınıwshını o’zine tartıw ushın gu’res	Bunday gu’res ha`reket etpeydi	Bunday gu’res bar ha`m ol tovar xojalıg`ının’ rawajlanıwı menen ku’sheyip baradı
4. İslep shıg`arılg`an o’nimnin’ tutınılıw da`rejesi	Barlıq islep shıg`a-rılg`an o’nimler tolıq tutınıladı	İslep shıg`arılg`an o’nimlerdin’ ayırım tu’rleri ha`m bo’lek-lerinin’ satılmay qalı-wı, yag`nıy tutınılmawı
5. O’ndiris protsessin-de jumıs ku’shinin’ qatnasıw printsipleri	O’ndiris protsessinde tek o’zinin’ ha`m shan’araq ag`zaları-nın’ jumıs ku’shinen paydalanıladı	O’ndiris protsessinde jallanba jumıs ku’shi-nen de paydalanıw mu’mkin

• Tovar – bul almasıw ushın islep shıg`arılg`an ayrıqsha ekonomikalıq o’nim

• tovar – bul qandayda paydalılıqqa ha`m qung`a iye bolg`an almasıw ushın do’retilgen miynet o’nimi.

• Tovar eki qa`siyetke iye:
• birinshiden, ol adamlardın’ qandayda mu’ta`jligin qanaatlandıradı;
• ekinshiden, ol basqa buyımg`a almasa alatug`ın buyım esaplanadı.