Online office dasturlari


Download 275.4 Kb.
Pdf ko'rish
Sana18.06.2023
Hajmi275.4 Kb.
#1574632
Bog'liq
2-22 BIQ Abdufatayev Javoxir



Axborot ustida mantiqiy amallar 
bajarish. Bull algebrasi 
Tuzuvchi: Abdufatayev Javoxir 



1. Mantiqiy amallar. 

2. Mantiqiy amallar turlari. 

3. Mantiqiy amallar ustida misollar ishlash. 

4. Bull algebrasi. 
Reja: 



Mantiqiy amallar, mantiqiy operatsiyalar — berilgan hadlari va natijasi mulohaza (fikr) 
dan iborat amallar. Berilgan hadlar soniga qarab Mantiqiy amallar bir oʻrinli, ikki oʻrinli 
va h.k. deb yuritiladi. Bir oʻrinli Mantiqiy amallar soni toʻrtta: berilgan fikrdan qatʼi nazar 
natijasi doim chin (aynan haqiqat) amal, natijasi doim yolgʻon (aynan yolgʻon) amal, 
natijasi berilgan fikr bilan mos tushadigan amal va, nihoyat, berilgan fikr chin boʻlsa, 
natijasi yolgʻon, berilgan fikr yolgʻon boʻlsa, natijasi chin boʻladigan amal. Soʻnggi 
mantiqiy amal bir oʻrinli Mantiqiy amallardan eng muhimi boʻlib, u inkor amal deyiladi. 
A fikrning inkori ~hA kabi belgilanib, "A emas" deb oʻqiladi. Mas, 1 Oy sayyora — "Oy 
sayyora emas", (] 2*2=4) — ikki karra ikki toʻrt emas. 

Ikkilik kodda yozilgan mashina soʻzlari ustida Mantiqiy amallar mos razryadlar boʻyicha 
bajarilib, i oʻrniga 1, l oʻrniga 0 olinadi, matn shakliga aylantiriladi va maʼlumot 
koʻrinishida chiqish qurilmasiga beriladi. Mantiq-informatsion mashina tez ishlashi, 
"xotira" hajmining kattaligi bilan oddiy hisoblash mashinalaridan farq qiladi. Mantiq-
informatsion mashina ilmiy tadqiqot natijalarini ishlash, adabiyot topishni 
avtomatlashtirish, sanoat, qishloq xoʻjaligi va transportga oid statistik maʼlumotlarni, 
davolash muassasalarida bemorlarni kuzatishdan olingan natijalarni, meteorologik, 
seysmologik stansiyalardan, Yer sunʼiy yoʻldoshlaridan olingan maʼlumotni ishlash va 
tarjima ishlarida qoʻllaniladi. 
1. Mantiqiy amallar. 



Protsessor tarkibidagi arifmetik-mantiqiy qurilmaning 
ishlash prinsipini tushunish uchun avval insonning mantiqiy 
fikrlash va xulosa chiqarish usullarini ko’rib chiqamiz. 

Insonlar kundalik hayotda o’zaro muloqot qilish uchun turli 
mulohazalardan foydalanishadi. Ma’lumki, mulohaza – 
narsa yoki hodisalarning xususiyatini anglatuvchi darak 
gapdir. Boshqacha aytganda, mulohaza – rost yoki 
yolg’onligi haqida so’z yuritish mumkin bo’lgan darak gap. 
1. Mantiqiy amallar. 



Mulohazalar sodda va murakkab boʻlishi mumkin. Biror shart yoki usul bilan 
bogʻlanmagan 
hamda 
faqat 
bir 
holatni 
ifodalovchi 
mulohazalar 
sodda 
mulohazalar deyiladi. Sodda mulohazalar ustida amallar bajarib, murakkab 
mulohazalarni hosil qilish mumkin. Odatda murakkab mulohazalar sodda 
mulohazalardan “VA”, “YОKI” kabi bogʻlovchilar, “EMAS” shaklidagi koʻmakchilar 
yordamida tuziladi. 

Mulohazalarni lotin alifbosi harflari bilan belgilash (masalan, A= “Bugun havo issiq”) 
qabul qilingan. Har bir mulohaza faqat ikkita: “rost” yoki “yolgʻon” mantiqiy qiymatga 
ega boʻlishi mumkin. Qulaylik uchun “rost” qiymatni 1 raqami bilan, “yolgʻon” qiymatni 
esa 0 raqami bilan belgilab olamiz. 

A va B sodda mulohazalar bir paytda rost boʻlgandagina rost boʻladigan yangi 
(murakkab) mulohazani hosil qilish amali mantiqiy koʻpaytirish amali deb ataladi. 

Bu amalni konyunksiya (lotincha: conjunctio– bog’layman) deb ham atashadi. Mantiqiy 
koʻpaytirish amali ikki yoki undan ortiq sodda mulohazalarni “VA” bogʻlovchisi bilan 
bogʻlaydi hamda “A va B” , “A and B” , “A Λ B” , “A · B” kabi koʻrinishda yoziladi. 
Mantiqiy koʻpaytirishni ifodalaydigan quyidagi jadval rostlik jadvali deb ataladi: 
2. Mantiqiy amallar turlari. 


3. Mantiqiy amallar ustida misollar 
ishlash. 



Bul funksiyasi – argumenti hamda unga mos funksiyasi ikki elementli to’plam 
{0,1} ga tegishli qiymatni qabul qiluvchi funksiyadir. Bu to’plamni bir 
elementli darajaga tushirib bo’lmaydi, chunki funksiya tushunchasiga zid 
bo’ladi. Shunday qilib Bul funksiyasi funksiyalar ierarxiyasining eng birinchi 
qatlamini egallaydi. 

1-ta'rif: {0,1} to’plam qiymatini qabul qiluvchi x o’zgaruvchi bul (mantiqiy, 
ikkilik) o’zgaruvchisi deyiladi. Ikkilik o’zgaruvchilar ikkilik sanoq sistemasida 
ma'lumotlarni uzatishda foydalaniladi. 

2-ta'rif: bul o’zgaruvchisi orqali aniqlanuvchi hamda {0,1} to’plam qiymatini 
qabul qiluvchi funksiya Bul funksiyasi deyiladi. 

Agar F funksiya x1,x2,...,xn ga bog’liq bo’lsa, u holda F=F(x1,x2,...,xn) bo’ladi. 
4. Bull algebrasi. 

Download 275.4 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling