Opera janrining vujudga kelishi va rivojlanishi Kirish

To’rtinchi parda(1-ko’rinish)
Sobinin otryadi Susaninni qidirib yiribdi.
Ikkinchi ko’rinish

Tun. Cherkov darvozasiga Vanya chopib keladi va odamlarni uyg’otadi. Ular dushman ketidan borishadi.

Uchinchi ko’rinish
Qorli, qop-qora o’rmon. Bu erga Susanin polyaklarni boshlab kelgan. Polyaklar uxlashmoqda.Uyg’onganlaridankeyin Susanin ularni o’tib bo’lmaydigan joyga boshlab kelganligini bilib qolishadi va uni o’ldirishadi.
23


Epilog

Moskva qizil maydoni. Xalq polyaklar ustidan qilingan g’alabani nishonlamoqda. Antonida , Sobinin va Vanyalar Susanin jasorati haqida so’zlab berishmoqda.Xalq rus erini sharaflaydi,shu rus eri uchun jonini bergan qahramon Susaninni qutlaydilar, Minin va Pojarskiyga tasannolar o’qiydilar.

“Ivan Susanin” operasi dramaturgiyasining negizida ikki kuchning kurashi yotadi. Ikki kuchning jangi faqat opera mazmunida emas, balki musiqada ham yaqqol ko’rinadi.

Opera uvertyira bilan introduksiya bilan boshlanadi. Uvertyirada hamma qahramonlarning obrazlari musiqa orqali ochib berilgan.
Kompozitor Ivan Susanin obrazini oddiy bir dehqon obrazidan, xalqparvar, vatanparvar qahramon darajasiga ko’tarilishini juda zo’r maxorat bilan tasvirlaydi.
Operad xalq saxnalari juda katta o’rin egallaydi. Xor saxnalari rus xalq ko’shiqlariga asoslangan bo’lib.xalq hayotining xilma-xil tomonlari bilan chambarchas bog’langandir.
Polyaklar saxnalarida kompozitor polyak xalq raqslaridan: polonez, mazurka, krakovyaklardan foydalangan.
Opera “Slavsya” nomli xor bilan tugaydi. BVu xor dushmanlarni ona yerdan xaydagan mardona xalqning yiksas vatanparvarlik kayfiyati tantanasi va shodligini ifodalaydi.
O’ZBEK OPERA SAN’ATI
Opera-lotincha so‘zdan olingan bo‘lib, mehnat mahsuli, asar degan ma’noni bildiradi. Opera qorishma (sintetik) janr hisoblanadi, u o‘zida bir necha san’at turlarini mujassam etadi: unda dra- maturgiya, musiqa, tasviriy san’at va raqs san’ati shakllari yaxlit sahnaviy jarayonda uzviy bog‘lanadi. Lekin musiqa ular orasida yetakchi o‘rinni egallaydi. Operaning adabiy asosi - librettodagi voqealar musiqiy dramaturgiya vositalari bilan, avvalo vokal musiqa shakliarida
24
gavdalantiriladi. Qahramoniarning hissiy kechinmalari, asosan, yakkaxon xonandalar ijrosidagi ariya, kavatina kabi tugal musiqa lavhalarida o‘z ifodasini topadi. Turli vokal ansambillarda qahramonlarning o‘zaro munosabatlari o‘z aksini topadi. Xor esa ro‘y berayotgan voqealaming izohlovchi vositasi vazifasini bajaradi, uning yordamida xalq hayoti lavhalari gavdalanadi. Operada orkestr ham katta o‘rin egallaydi: vokal shakllarga jo‘r boladi, mustaqil cholg‘u qismlarda vaziyatning mazmunini ochib beradi. Operaning tuzilishi uning g‘oyaviy maqsadiga, sujet xususiyatlariga va uslublariga hamda kompozitorning ijodiy tafakkuriga bog‘liq. Opera san’atning alohida turi sifatida XVI asr oxirida Florensiya (Italiya) da yuzaga kelgan. Opera keyinchalik Yevropaning boshqa mamlakatlarida tarqalib, tarixiy rivoji davomida turli xillarga ega bo‘ldi: fransuz ’’lirik tragediyasi” va katta opera , italyan opera-seriya — jiddiy opera va buff - opera, nemis zingshpili, ingliz ballada operasi va boshqalar.