O'pka anatomiyasi

O'pka anatomiyasi
Tanada ikki nafar o'pka mavjud bo'lib, ulardan biri ko'krak qafasining chap tomonida, ikkinchisi esa o'ng tomonda joylashgan. O'ng o'pka uchta bo'linma yoki lobga bo'linadi, chap o'pkada esa ikkita lob mavjud. Har bir o'pka ko'krak bo'shlig'iga o'pka qo'yadigan ikki qatlamli membrana qoplamasi (plevra) bilan o'ralgan. Plevriyaning membran qatlamlari suyuqlik bilan to'ldirilgan bo'shliq bilan ajratiladi.

1. Traxeya

Traxeya - bu gırtlakdan boshlanib, to'rtinchi ko'krak umurtqasiga vertikal ravishda, yurak darajasida ozmi-ko'pmi tushgan nafas yo'llari.O'z-o'zidan, u o'pkaning bir qismi emas, ammo nafas olish tizimida asosiy hisoblanadi, chunki bu ikkala nafas olish organlariga havo kirib borishi uchun kanalni ajratib turadi va o'z navbatida o'ng va chap asosiy bronxni hosil qiladi.
Sizni qiziqtirishi mumkin: "Inson yuragining 13 qismi (va ularning funktsiyalari)"
2. Lobaklar O'pka loblar deb nomlangan aniq belgilangan bo'limlarga bo'linadi.. Ushbu loblar plevra deb ataladigan o'pkalarni qoplaydigan membranadagi burmalardir. Ushbu loblar asosiy funktsiyani bajaradi, chunki ular nafas olishning to'g'ri o'tishiga imkon beradi. Havo bilan nafas olayotganda o'pka kengayishi aynan ular tufayli. Ammo, biz oldinroq sharhlar ekanmiz, yurak tufayli o'pka nosimmetrik emas va bu loblar soniga ham ta'sir qiladi. Kattaroq o'ng o'pka yuqori, o'rta va pastki uchta bo'lakka bo'lingan bo'lsa, chap, kichikroq, faqat ikkitasi bor, pastki va yuqori.
3. Bronxlar
Bronxlar - bu traxeyaning kengaytmasi, ular o'pkaga kirib, havoning boshqa o'pka tuzilmalariga etib borishini ta'minlaydi. Trakeo-bronxial kanal pastga tushganda, u tarvaqaylab ketadi bronxiol deb ataladigan kichik shoxlarni hosil qiladi.
4. Bronxiollar Bronxiollar torayib boradi va shu bilan torayib boradi uning oxirida gaz almashinuvining sodir bo'lishiga imkon bering, bu tur yakunlandi. Kichkina bo'lsa-da, bronxiollar katta ahamiyatga ega va shuning uchun har bir o'pkada 300 mingga yaqin bo'ladi. Aynan shu tuzilmalardan havo quyidagi tuzilishga etib boradi: o'pka alveolalari.
5. Alveolalar Alveolalar bronxiolalarning oxirida va Ular gaz almashinuvi sodir bo'lgan kichik havo yostiqlaridan iborat. Ushbu tuzilmalarning devori qon tomirlari bilan bog'liq bo'lgan kapillyarlardan hosil bo'ladi, ya'ni qon bilan aloqa o'rnatiladigan joy.

6. Plevra Biz ilgari sharhlaganimizdek, plevra - bu o'pkani qoplaydigan, ularning ichki qismini himoya qiladigan va faqat ikkita teshikka ega bo'lgan tuzilish, bu orqali ikkita asosiy bronxlar kiradi. Plevra biriktiruvchi to'qimalardan iborat bo'lib, u hujayra membranasidan iborat bo'lib, uning vazifasi o'pkaning ichki qismlarini qo'llabquvvatlashdir. Ushbu membrana shuningdek o'pkalarni moylaydigan maxsus shilliq qavat bilan qoplanadi. Plevra tufayli o'pkaning kengayishi va qisqarishiga imkon berishdan tashqari, ularni tizimli qo'llab-quvvatlash mavjud. qovurg'a qafasi bilan ishqalanishdan saqlanish va zarba berganda ta'sirni yutish. Bunda bronxlar, bronxiollar va alveolalar buzilmaydi.

7. Diafragma Diafragma o'pkaning bir qismi bo'lmasa-da, nafas olish tizimining to'g'ri ishlashi uchun juda muhimdir. Bu o'pkaning ostida joylashgan va tonoz shakliga o'xshash shaklga ega bo'lgan mushakdir.

Nafas olishning boshqarilishi Nafas olish va chiqarish markazi. Odamlarning nafas olishi ularning organizmini holatiga bog’liq holda o’zgaradi. U uxlagan paytda tinch, har zamonda jismoniy ish bajarganda tez-tez va chuqur hayajonlangan paytda esa notekis, to’xtab-to’xtab qoladigan shakllarda namoyon bo’ladi. Odam sovuq suvga sho’ng’ igan paytda ma’lum muddatga nafas olish to’xtaydi, «ilohiy kuchlar tomonidan ushlab qolish». Rus fiziologi N.A.Mislavskiy 1919 yilda uzunchoq miyada bir guruh hujayralar jarohatlanganda nafas olish to’xtashini aniqladi. Nafas olish markazini o’rganish ana shundan boshlangan.

Nafas markazi - murakkab hosila bo’lib u nafas olish va nafas chiqarish markazlaridan tashkil topgan. Keyinchalik nafas markazi ancha murakkab tuzilishga ega ekanligi va nafas olishni boshqarilishida organizmning turli faoliyatiga nafas organlari tizimining o’zgarishini ta’minlashda ishtirok etuvchi markaziy asab tizimining yuqori bo’limlari ham ishtirok etadi. Nafas olishni boshqarilishida muhim rolni bosh miya katta yarim sharlari po’stloq qismi o’ynaydi.

O’pka auskultatsiyasi: asosiy nafas shovqinlari (vezikulyar, bronxial), qo’shimcha nafas shovqinlari.. Qo’shimcha nafas shovqinlari (quruq va nam xirillashlar, krepitatsiya va plevra ishqalanish shovqini). Diagnostik ahamiyati. Bronxofoniya. Upkani auskultatsiya usulini 2 ta turi farklanadi: bеvosita (kukrak qafasiga quloq quyib) va bilvosita (fonеndoskop va stеtoskop yordamida eshitish). Kеyingi usul gigiеnik jixatdan kulay bulib, kichik sohada paydo buluvchi tovushlarni xam aniqroq eshitish uchun qulay hisoblanadi. Auskultatsiya usulini asoschisi bulib frantsuz klinitsisti Rеnе Tеofil Mari Giatsint Laennik (1781- 1826) xisoblanadi. Laennik bulgan davrga kadar Gippokrat zamonida xam bеvosita kuloklar yordamida eshitish usuli kullanilgan

Nafas a'zolari to’g’risidagi hamma auskultativ ma'lumotlar asosiy va qo’shimcha nafas shovqinlariga bo’linadi. Asosiy nafas shovqinlariga vеzikulyar, bronxial nafas tiplari kiradi. Qo’shimcha nafas shovqinlariga xirillashlar, krеpitatsiya, plеvraning ishqalanish shovqini kiradi. O’pkani eshitish stеtoskop, fonеndoskop (auskultatsiya vositali) yordamida yoki bеvosita quloq (bеvosita auskultatsiya) bilan eshitiladi.

Eshitish tartibi. :Auskultatsiya bеmorni utirgan, tik turgan yoki yotgan xolatida utkazila-di. Auskultatsiya utkazadigan xona ilik va osoyishta bulishi kеrak. Fonеndoskop va bеmor kullari ilik bulishi kеrak. Bеmorni nafas xarakatlari bir tеkisda va urtacha chukurlikda bulishi kеrak Bеmor tik turganda vrach chap kuli bilan bеmorni еlkasidan tutib turishi kеrak.

Auskultatsiya kukrak kafasini simmеtrik soxalarida utkazilishi kеrak. Yurak joylashgan soxada upkalar eshitilmaydi. Kukrak kafasini yon kismlarini eshitishda bеmor kullarini boshning ensa kismiga kuyadi.