Optimiallashtrish masalasinig qo‘yilishi reja: Asosiy tushunchalar va ta’riflar; Optimallashtirish masalasining qo‘yilishi

4.3. Optimallashtiriladigan o‘zgaruvchilarning tavsifi 
Bu o‘zgaruvchilar jarayonning kirish o‘zgaruvchilari sonidan olinadi.
Agar 
optimallashtirilayotgan 
o‘zgaruvchilarning soniga jarayonning 
konstruktiv tavsiflari (konstruksiyaning tipi, o‘lchamlari va h.z.) kiritilgan bo‘lsa, 
unda optimal loyihalash masalasi hal qilinadi. 
Agar optimallashtiriladigan o‘zgaruvchilar soniga jarayonning konstruktiv 
tavsiflari (konstruksiyalarning tiplari, o‘lchamlari va h.z.) kiritilmagan bo‘lsa, unda 
optimal boshqaruv masalasi hal qilinadi. Bunday hollarda hisoblanadigan chiqish 
o‘zgaruvchisi U ga bog‘liq.
Optimallashtiriladigan o‘zgaruvchilar boshqariluvchi o‘zgaruvchilar deb 
ataladi va ularning optimal qiymatlarini qidirish jarayonlarni harakatga keltiruvchi 
eng yaxshi rejim parametrlarini aniqlash maqsadida amalga oshiriladi. 
8.4.Optimallashtirish masalalarini yechish usullari. 
Kimyo texnologiyasining ko‘p obyektlarida optimallashtirish masalalarini 
yechishga 
to‘g‘ri 
keladi. 
Optimallik 
kriteriysining 
ko‘rinishi 
optimallashtirilayotgan obyekt xususiyatlariga va ishlab chiqarishag qo‘yilayotgan 
u yoki bu talablarga qarab, har xil bo‘lishi mumkin. Bu masalalarni yechish turli 
xil optimallashtirish usullaoini qo‘llashni talab qiladi. qaysi usulni tanlash, 
optimizatsiya masalasini qo‘yilishiga va optimallashtirishda ishlatilayotgan 
matematik model ko‘rinishiga bog‘liq. Optimallashtirish masalalarini yechishda 
asosan quyidagi usullar ishlatiladi: 
1. Funksiyani klassik tahlil qilish bilan o‘rganish usuli; 

---

2. Lagranj usuli; 
3. Variatsion hisoblash usuli; 
4. Dinamik dasturlash usuli; 
5. Maksimum prinsipi; 
6. Chiziqli dasturlash usuli: 
7. Chiziqsiz dasturlash usuli. 
 
Optimallashtirish masalalarini kompyuterda sonli usul bilan yechish uchun 
quyidagilarga ega bo‘lish lozim:

kompyuterda amalga oshiriladigan optimallashtiriluvchi jarayonning 
monand matematik modeli;

optimallik mezonini nimdasturli hisobi;

optimallashtirishning dasturli aniq usuli (gradiyentli usullar, simpleksli 
usullar va tasodifiy qidirishlar usuli).  
 
Sonli usul bilan optimallashtirishning umumlashtirilgan blok-sxemasi: 
kir 
chiq 
)
(и
Ф
у











y
R

у
start
st
op