Oqdaryo suv ombori Samarqand viloyatining shimoli-g'arbida joylashgan bo'lib, ma'muriy jihatdan viloyatning shtixon va qisman Kattaqo'rg'on tumani hudidini o'z ichiga oladi

3.1.3. Oqdaryo suv omborining gidrologik rejimi.
Oqdaryo suv ombori Samarqand viloyatining shimoli-g'arbida joylashgan bo'lib, ma'muriy jihatdan viloyatning shtixon va qisman Kattaqo'rg'on tumani hudidini o'z ichiga oladi. Suv ombori qurilmasdan oldin Zarafshon daryosi suvi yozda asosan qishloq xo'jalik ekinlarini sug'orishda sarflanadi, qishda esa Oqdaryo va Qoradaryo suvlari sug'orishga sarflanmay behuda Navoiy cho'llari qumlariga singib ketardi. Bu isrofgarchilikni oldini olish maqsadida Zarafshon daryosi o'zanida Oqdaryo suv ombori qurildi. U asosan Zarafshon daryosidan suv oladi. Mavsumiy ish faoliyatiga ega. Samgiprovodxoz tomonidan loyihalashtirilib, 1983 yil qurib bitkazilgan. Suv omborining to'liq hajmi 110 mln. m' bo'lib, shundan foydali suv haimi 100,7 mln. m , o'lik suv hajmi 2.2 mln. m . Suv omboriga to'liq suv to'lgan paytdagi uzunligi 8,5 km, eni 2,4 km, eng chuqur joyi 23,4 m, qirg'oqlarining uzunligi 23,5 km ni tashkil qiladi. Yuza maydoni (to'liq xajmda) 11,67 km2. Suv ombori bazasida 4,43 ming ga yer sug'oriladi va sug'orilishi yaxshilanadi. Suv ombori to'g'onining eng baland joyi- 20 m, uzunligi 930 m. Hozirgi kunda to'g'onning holati yaxshi. Pezometrlar, suv o'tkazish inshoati to'liq ta'mirdan chiqarilgan. Suv chiqarish inshoatining suv o'tkazish quvvati 57 m'/sek.Tashlanma inshoatning suv o'tkazish qobiliyati 173 m /sek. Suv omborida doimiyravishda 3 gidropostlar faoliyat yuritadi. 1997 yilda Samarqand davlat suv loyiha insituti tomonidan injener qidiruv ishlari olib borilib suv omborining loyqalanish hajmi aniqlangan. Suv ombori qurib ishga tushirilgach suvga talab bo'lgan paytda yoqqan qor va yomg'ir suvlarni shu havzada saqlab qolish imkoniyatini beradi. Buning natijasida behuda oqib ketadigan suvlarni kerakli paytda yani suvga talab oshgan mavumda sug'orish uchun foydalanish imkonini kengaytiradi. Bu esa xalq xo'jaligida qo'shimcha yerlarni sug'orish, hosildorlikni oshirish, qishloq xo'jalik mahsulotlariga bo'lgan talabni qondirishga xizmat qiladi. Suv ombori suvidan Navoiy GRES i va Kataqo'rg'on tumaning 350 ga yeriga, Navoiy viloyati Xatirchi tumanining 1200 ga qishloq xo'jalik ekin maydonlarini sug'orishga sarflanmoqda. Suv ombori barpo etilgach havoda va tuproqda namlanish koeffitsiyenti oshgan. Jumladan, atrofdagi 60-70 ga yerni sizot suvlari ko'tarilib, tuproq holati yomonlashgan. Suv omborining 50-100 matrofidagi qirg'oqbo'yi polasasida yer osti suvlarining sathi ko'tarilib ketgan. Bu holat qishloq xo'jalik ekinlarini yetishtirish imkoni kamaytiradi, yartaming meliorativ holatini yomonlashtiradi, Suv omborining quyi qimia nmnish darajasi yuqori, hatto aholi turar joylari namlik yuqori ekanligi kuzatildi. kunda ushba salbiy oqibatlarni kamaytirish maqadida onsborining seofida kollektor-drenaj tizimni barpo uilgan. Shandan markaziy kalleltor mi Sariyozko'l deb ataladi, Bundan tashuqariuv ombori stroida oirgoq mintaqalariga 50 ming tup tol va teraklar ekilgan bo'lit, mazkur daranlar savga talabgor daraxtlar bo'lib ular tuproqdagi ortiqcha namlanishni ofriga torih oladi. Shu bilan birga atrofda mevali bog'lar ham tashkil etilgan. Bu q'shimaha
ovqat mahsulotlarini yetishtirish imkonini kengaytiradi. 1994 yilgacha asosiy etibor faqat suv omboriga suvni to'ldirish va uni qanday sarf etishga qaratilgan bo'lsa, 1994 yildan boshlab qo'shimcha ravishda sav omber yaqinidagi ekin ekishga yaroqsiz yerda (15-20 ga) suv ombor hududidan oqilona foydalanish maqsadida ilonchilik xo'jaligi tashkil etildi. Bu yerdagi ilonlardan tibbiyot uchun zarur bo'lgan ilon zahrini olishni amalga oshirila boshlandi. Lekin ayrim sabablarga ko'ra bu faoliyat 1996 yilga kelib tugatildi, 2009 yilga kelib bu yerda baliqchilik xo'jaliklari tashkil etildi. Suv omborda 10-15 turdagi baliqlar, jumladan katta boshli zog'ora, laqqa, selyodka, to'pak, ilonbosh, amir va hokozolar, yovvoyi g'oz, o'rdak va baliqchi qushlardan chaykalar ko'plab uchraydi. Xulosa o'rnida shuni ta'kidlash mumkinki Oqdaryo suv omborining xalq xo'jaligidagi ahamiyati katta va shularni hisobga olgan holda biologik xilma- xillikni asrab-avaylash, uni alohida muhofaza etiladigan hududiar toifasiga kiritishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz