O’quv ishlari bo’yicha prorektor prof. Soliyev A. S

8-Mavzu: Ijtimoiy hodisalar o’rtasidagi bog’lanishni statistik o’rganish.
Reja:
1.Funksional bog’lanish.
2.Korrelyasion bog’lanish.
3.Balans.
4.To’g’ri chiziqli bog’lanishlar
5Egri chiziqli bog’lanishlar
Funksional bog’lanishlarda bir o’zgaruvchi belgi
I. Tayanch atama va tushunchalar:
Ijtimoiy hodisa statistik o’rganish, funksional bog’lanish,korrelyasion bog’lanish, balans, analitik usul.
II. Darsning jihozi: Ma’ruzalar matni darsliklar, o’quv majmua, testlar yozilgan kartochkalar, doska, bo’r.
III. Darsning maqsadi: Talabalarga mutlaq va nisbiy miqdorlar haqida umumiy tushuncha, ularning turlari, ifodalanishi, o’rtacha miqdorlar, dinamika nisbiy miqdor, strukturali miqdor, intensiv miqdor haqida tushuncha berish.
IV. Tashkiliy qism: Talabalar bilan salomlashib, navbatchi yordamida davomatni aniqlash, jahon yangiliklaridan so’rash, jurnal bilan ishlash.
V. Yangi mavzu bayoni. Hayotda barcha hodisa va jarayonlar bir-biri bilan uzviy ravishda bog’langan. Bu hodisa va jarayonlar o’rtasida muayyan aloqadorlik mavjud bo’lib, ulardan birining o’zgarishi albatta ikkinchisining ham o’zgarishiga olib keladi.
Belgilar o’rtasidagi bog’lanishlarning xarakteriga qarab, bog’lanishlar ikki turga bo’linadi:
-funksional bog’lanish
-korrelyasion bog’lanish
Yo’nalishlarning o’zgarishiga qarab, bog’lanishlar ikki turga bo’linadi.
-To’g’ri bog’lanishlar.
-Teskari bog’lanishlar.
Analitik ifodalarning ko’rinishlarga qarab ham bog’lanishlar ikki turga bo’linadi:
-To’g’ri chiziqli bog’lanishlar
-Egri chiziqli bog’lanishlar
Funksional bog’lanishlarda bir o’zgaruvchi belgining har qaysi qiymatiga boshqa o’zgaruvchi belgining aniq bita qiymati mos keladi.
Korrelyasion bog’lanishlarda omil belgining har bir qiymatiga natijaviy belgining aniq qiymatlari emas, balki har xil qiymatlari mos keladi.
Agar omil belgining ortishi (yoki kamayishi) Bilan natijaviy belgi ham ortib (kam) borsa, ular o’rtasidagi bog’lanish to’g’ri bog’lanish deyiladi. Aksincha, natijaviy belgining o’zgarish yo’nalishi omil belginikiga qarama-qarshi bo’lganda bog’lanish teskari bo’ladi.
Statistikada o’zaro bog’lanishlarni o’rganish uchun maxsus usullardan foydalaniladi. Funksional bog’lanishlarni tekshirish uchun balans va guruhlash, korrelyasion bog’lanishlarni o’rganish uchun parallel qatorlar, iqtisodiy indekslar, dispersion va korrelyasion-regression tahlil usullari keng qo’llaniladi.
Balans – bu hodisa va jarayonlarni muayyan tarixiy sharoitda aniq zamon va makonda yaxlit holda tavsiflovchi bir-biriga bog’liq iqtisodiy ko’rsatkichlar tizimi bo’lib, hodisani butunligicha o’rganishga imkon beradi.
Viloyatda xalq iste’mol mollarini ishlab chiqarish
quyidagilar bilan tavsiflanadi.

	2002	2003
		Reja	Haqiqatda
Ishlab chiqarish iste’mol mollari (Mlrd so’m)	9,8	11,2	10,5

	2001		2002
	Drt	Do	Drt
Ishlab chiqarilgan iste’mol mollari	11,2	10,5	12,1
Oziq-ovqat mahsulotlari	4,8	4,1	5,1
Nooziq-ovqat mahsulotlari	6,4	6,4	7,1