O’quv –uslubiy majmua O’zroo`mtv tomonidan 2018 yilda ishlab chiqilgan hamda Uzdjtu kengashining 2018 yil 27 iyundagi 6-sonli bayonnomasi asosida foydalanish uchun tavsiya etilgan namunaviy fan dasturi asosida ishlab chiqilgan

2. Hosil bo’lish usuliga ko’ra undoshlar quyidagilarga ajratiladi:
a) portlovchi undoshlar: b, p, d, t, q, k, g. Bunday undoshlar talaffuzida o’pkadan chiqayotgan havo oqimi og’iz bo’shlig’idagi to’siqdan portlab chiqadi;
b) sirg’aluvchi undoshlar: v, f, g’, z, s, sh, j, y, x, h. Bu undoshlar talaffuzida o’pkadan chiqayotgan havo oqimi og’iz bo’shlig’idagi to’siqdan sirg’alib chiqadi.
v) qorishiq (affrikat), portlovchi-sirg’aluvchi undoshlar: ch,j,s. Bu undoshlar ham portlab, ham sirg’alib chiqadi.
m,n,ng - burun tovushlari. Bu tovushlar talaffuzida havo oqimining bir qismi burun bo’shlig’idan chiqadi.
l-yon tovush, til- tanglay tovushi: havo oqimi tilning ikki yonidan sirg’alib chiqadi.
r-titroq tovush, til uchining titrashidan hosil bo’ladi.
3. Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko’ra undoshlar ikki xil bo’ladi: Jarangli va jarangsiz undoshlar. Jarangli undoshlar ovoz va shovqindan iborat bo’ladi. Tarkibida ovoz (un) miqdori ko’p bo’lgan jarangli undoshlar sonor (lotincha «ohangdor») lar deyiladi. Sonor tovushlar 5 ta: m, n, ng, l, r

Jarangli

b

v

d

g

J

J

z

g’

l

m

n

ng

r

y

Jarangsiz

p

f

t

k

Ch

Sh

s

x

s

h

q

Faqat jarangli undoshlardan iborat so’zlar: mard, javlon, maydon, jadval.

Faqat jarangsiz undoshlar ishtirokidagi so’zlar: paxta, ko’kat, soch popuk, sex.