O‘quvchilarning qobiliyati, layoqati, qiziqishlari hamda kasb-hunarga moyilliklari asosida to‘g‘ri kasb-hunar tanlashlariga ko‘maklashish

4-bob. Attestatsiyadan o‘tkazish, sertifikatlar berish hamda ta’lim olganlik to‘g‘risidagi ma’lumotlarga qo‘yilgan talablarni belgilash tartibi
29. Attestatsiya quyidagi ikki bosqichda o‘tkaziladi:
1-bosqich — attestatsiyadan o‘tuvchining trening mashg‘ulotini o‘tish mahorati, mehnati samaradorligi va mutaxassisligi bo‘yicha malaka sinovi natijalari ekspert guruhi tomonidan o‘rganiladi hamda tegishli tavsiyalar tayyorlanadi;
2-bosqich — attestatsiya komissiyalari tomonidan psixolog kadrlarning xorijiy tillar, kompyuter savodxonligi va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini bilishi hamda ijtimoiy-siyosiy bilimlarini aniqlash yuzasidan suhbat o‘tkaziladi. Suhbat jarayoni videotasvirga olinadi hamda berilgan savollar va javoblar maxsus (sahifalangan, tikilgan va muhrlangan) daftarda qayd etiladi.
30. Attestatsiya quyidagi baholash mezonlari bo‘yicha o‘tkaziladi:
trening-mashg‘ulot ishlari — o‘qituvchi darslarining psixologik tahlillari, ochiq trening mashg‘ulotlari o‘tganligi, ta’lim oluvchilarning xulqidagi o‘zgarish ko‘rsatkichlari, trening o‘tish vositalari hamda shakllarini maqbul ravishda tanlashi, tavsiya etilgan ilg‘or psixologik metodika va texnologiyalarni qo‘llashi;
mehnati samaradorligi — attestatsiyadan o‘tuvchining ta’lim muassasasida psixologik yo‘nalishlar bo‘yicha o‘tkazilgan psixologik tashxis metodikalarining natijaviyligi, o‘quvchilarning tuman (shahar), viloyat, respublika va xalqaro ko‘rik-tanlovlar, turli musobaqalarda ishtirok etishida ularni psixologik tayyorlashda qo‘shgan hissasi hamda erishgan yutuqlari;
mutaxassisligi bo‘yicha malaka sinovlari — diplomida ko‘rsatilgan ta’lim yo‘nalishi, mutaxassisligi yoki ixtisosligi bo‘yicha o‘tkaziladigan test sinovi natijalari;
xorijiy tillar, kompyuter savodxonligi va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini bilishi hamda ijtimoiy-siyosiy bilimlarini aniqlash yuzasidan o‘tkazilgan suhbat yakunlari.
Psixolog kadrlarning attestatsiya natijalarini baholash mezonlari Nizomga 2-ilovaga muvofiq bo‘yicha amalga oshiriladi.
31. Oliy va birinchi malaka toifalariga talabgor psixolog kadrlarni attestatsiyadan o‘tkazganlik uchun eng kam oylik ish haqi (2019-yil 1-sentabrdan boshlab bazaviy hisoblash miqdori)ning bir baravari miqdorida yig‘im undiriladi.
Attestatsiyadan o‘tkazganlik uchun undiriladigan yig‘im tegishliligi bo‘yicha Respublika tashxis markazi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish institutining maxsus hisobraqamiga o‘tkaziladi.
Ariza beruvchi berilgan arizadan voz kechgan taqdirda hamda psixolog kadrga nisbatan “Attestatsiyadan o‘tmadi, tegishli malaka toifasiga muvofiq emas” qarori qabul qilinganda to‘langan yig‘im summasi qaytarilmaydi.
Psixolog kadrlar attestatsiyaning biror bosqichida uzrli sababga (mehnatga layoqatsizlik varaqasi, ta’limni boshqarish bo‘yicha maxsus vakolat berilgan davlat organi yoki ta’lim muassasalari rahbarlari ma’lumotnomasi) ko‘ra qatnashmagan bo‘lsa, ularning attestatsiyasi boshqa muddatga ko‘chirilgan taqdirda yig‘im summasi takroran undirilmaydi.
32. Oliy, birinchi va ikkinchi malaka toifali hamda mazkur malaka toifalariga talabgor psixolog kadrlar uchun test materiallari mazmunini shakllantirish, nashr etish va mazkur jarayonni o‘tkazish O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan amalga oshiriladi.
33. Attestatsiya komissiyasi psixolog kadrlarning trening mashg‘ulotini o‘tish mahorati, mehnati samaradorligi hamda mutaxassisligi bo‘yicha malaka sinovi natijalarini tahlil qiladi, xorijiy tillar, kompyuter texnikasi va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini bilishi hamda ijtimoiy-siyosiy bilimlarini aniqlash yuzasidan suhbat o‘tkazadi va tegishli qaror qabul qiladi.
34. Attestatsiya komissiyasi a’zolarining uchdan ikki qismi ishtirok etgan yig‘ilish vakolatli hisoblanadi.
35. Attestatsiya komissiyasi quyidagi qarorlardan birini qabul qiladi:
a) oliy malaka toifali psixolog kadr baholash mezonlarining har biridan:
75 foiz va undan yuqori ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tdi, oliy malaka toifasi saqlansin”;
74 foiz va undan past ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tmadi, birinchi malaka toifasiga tushirilsin”;
b) birinchi malaka toifali psixolog kadr baholash mezonlarining har biridan:
75 foiz va undan yuqori ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tdi, oliy malaka toifasi berilsin”;
74 foizdan 65 foizgacha ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tdi, birinchi malaka toifasi saqlansin”;
64 foiz va undan kam ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tmadi, ikkinchi malaka toifasiga tushirilsin”;
v) ikkinchi malaka toifali psixolog kadr baholash mezonlarining har biridan:
65 foiz va undan yuqori ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tdi, birinchi malaka toifasi berilsin”;
64 foizdan 60 foizgacha ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tdi, ikkinchi malaka toifasi saqlansin”;
59 foiz va undan kam ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tmadi, mutaxassis malaka toifasiga tushirilsin”;
g) mutaxassis-psixolog kadr baholash mezonlarining har biridan:
60 foiz va undan yuqori ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tdi, ikkinchi malaka toifasi berilsin”;
59 foizdan 55 foizgacha ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tdi, mutaxassis lavozimi saqlansin”;
54 foiz va undan kam ko‘rsatkichga ega bo‘lsa — “Attestatsiyadan o‘tmadi, mutaxassis lavozimiga muvofiq emas”.
36. Attestatsiya komissiyalari psixolog kadrlar bo‘yicha “Attestatsiyadan o‘tmadi, mutaxassis lavozimiga muvofiq emas” qarorini qabul qilsa, ular navbatdan tashqari malaka oshirish kurslariga yuboriladi hamda keyingi yilda qayta attestatsiyaga jalb etiladi.
Attestatsiya komissiyasi qayta attestatsiyaga jalb etilgan psixolog kadr bo‘yicha “Attestatsiyadan o‘tmadi, mutaxassis lavozimiga muvofiq emas” qarorini qabul qilsa, ish beruvchi tomonidan ular bilan tuzilgan mehnat shartnomasi mehnat haqidagi qonunlarda belgilangan tartibda bekor qilinadi.
37. Baholash mezonlari bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkich chiqarilmaydi hamda baholash mezonlarining birortasi bo‘yicha belgilangan ko‘rsatkichdan past baholansa “attestatsiyadan o‘tmadi” degan qaror qabul qilinadi.
38. Psixolog kadrlar attestatsiyaning biror bosqichida uzrli sababga (mehnatga layoqatsizlik varaqasi, ta’limni boshqarish bo‘yicha maxsus vakolat berilgan davlat organi yoki ta’lim muassasalari rahbarlari ma’lumotnomasi) ko‘ra kelmagan bo‘lsa, attestatsiya komissiyasining qarori bilan ularning attestatsiyasi boshqa muddatga ko‘chiriladi.
39. Psixolog kadr uzrsiz sababga ko‘ra attestatsiyaning biror bosqichida ishtirok etmagan bo‘lsa attestatsiyadan o‘tmagan hisoblanadi hamda unga nisbatan “Attestatsiyadan o‘tmadi, tegishli malaka toifasi tushirilsin” yoki “Attestatsiyadan o‘tmadi, mutaxassis lavozimiga muvofiq emas” qarori qabul qilinadi.
40. Attestatsiya komissiyasi qarori ushbu Nizomga 3-ilovaga muvofiq shaklda rasmiylashtiriladi hamda komissiya raisi, rais o‘rinbosari va kotib tomonidan imzolanadi.
41. Attestatsiya komissiyasi qarori asosida ushbu Nizomga 4-ilovaga muvofiq shakldagi attestatsiya varaqasi rasmiylashtiriladi hamda attestatsiya komissiyasi raisi, rais o‘rinbosari, yig‘ilishda ishtirok etgan a’zolar va kotib tomonidan imzolanadi.
Attestatsiya varaqasi ikki nusxada to‘ldiriladi va bir nusxasi psixolog kadrning ish joyidagi shaxsiy hujjatlari yig‘majildida, ikkinchi nusxasi attestatsiya komissiyasida saqlanadi.
42. Psixolog kadrning attestatsiyasiga oid hujjatlari to‘plangan yig‘majildi navbatdagi attestatsiyagacha ta’lim muassasasida saqlanadi.
43. Attestatsiya komissiyasi qaroriga ko‘ra oliy, birinchi va ikkinchi malaka toifasiga ega bo‘lgan psixolog kadrlarga ushbu Nizomga 5-ilovaga muvofiq shakldagi psixolog kadrning attestatsiyadan o‘tganligi to‘g‘risida sertifikat attestatsiya o‘tkazilganidan so‘ng bir oy muddat ichida topshiriladi.
Sertifikatlarning xatosiz to‘ldirilishi uchun attestatsiya komissiyasi raislari mas’ul hisoblanadi.
44. Sertifikat qat’iy hisobda turadigan hujjat hisoblanadi, unda hisob seriyasi, raqami va himoya darajasi bo‘ladi. Sertifikat blankalari Respublika tashxis markazi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi hamda Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti buyurtmasi bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki huzuridagi “Davlat belgisi” davlat-ishlab chiqarish birlashmasi tomonidan tayyorlanadi.
45. Respublika tashxis markazi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi hamda Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti rahbarlari sertifikatlarning hisobga olinishi, saqlanishi hamda maqsadli ishlatilishi yuzasidan shaxsan javobgar hisoblanadi.
46. Attestatsiya komissiyalari sertifikatlarning psixolog kadrlarga tarqatilishini ro‘yxatga olish uchun maxsus daftar (sahifalangan, tikilgan va muhrlangan) yuritadi va unda quyidagilarni qayd etadi:
tartib raqami;
psixolog kadrlarning familiyasi, ismi va otasining ismi;
sertifikatning seriyasi va tartib raqami;
sertifikat berilishiga asos bo‘lgan komissiya qarorining sanasi va tartib raqami;
sertifikatni bergan komissiyaning nomi;
sertifikatning amal qilish muddati;
sertifikat nusxasi (dublikati)ning berilishi asosi va sanasi.
47. Psixolog kadrlarning mehnatiga haq to‘lashning bazaviy tarif stavkalari miqdori ularning malaka toifasi sertifikati asosida belgilanadi.
48. Sertifikatning amal qilish muddati tugagan psixolog kadrlarga mutaxassis lavozimi bo‘yicha haq to‘lanadi.
Homiladorlik, tug‘ish hamda bolani parvarish qilish ta’tilida bo‘lgan psixolog kadrlarga ish faoliyatiga qaytganida ta’tilga chiqish sanasiga qadar amalda bo‘lgan malaka toifasi bo‘yicha bir yil davomida haq to‘lanadi.
49. Sertifikatning amal qilish muddati tugab, mutaxassis lavozimi bo‘yicha haq to‘lanayotgan psixolog kadrlar navbatdagi attestatsiyaga oxirgi sertifikatida ko‘rsatilgan malaka toifasi bo‘yicha jalb qilinadi.
50. Attestatsiyadan o‘tganligi to‘g‘risida sertifikatga ega bo‘lmagan ishga yangi qabul qilingan yoxud oliy ta’lim muassasalarini bitirib, birinchi bor ishga kirgan psixolog kadrlarga quyidagi tartibda malaka toifasi:
bakalavr darajasiga — mutaxassis lavozimi;
magistr darajasiga ega, shuningdek, oliy ma’lumot darajasi bo‘yicha akademik darajalar joriy etilgunga qadar olingan oliy ma’lumotli psixolog kadrlarga — ikkinchi malaka toifasi (ushbu malaka toifasi attestatsiya natijasiga ko‘ra o‘zgarishi mumkin);
falsafa doktori (Doctor of Philosophy (PhD) yoki psixologiya fanlari doktori (Doctor of Science Psihology (DSc) ilmiy darajasiga ega bo‘lgan psixolog kadrlarga — oliy malaka toifasi (ushbu malaka toifasi attestatsiya natijasiga ko‘ra o‘zgarishi mumkin) beriladi.