Oqıwshılardıń dene hám estetikalıq tárbiyası Joba

2.Dene tárbiyası quralları

Mektepge shekem jas daǵı balalar dene tárbiyasında tábiyaattıń salamatlandırıw kúshleri, gigienik faktorlar hám fizikalıq shınıǵıwlar úlken áhmiyetke iye. Joqarıdagilarning tásirinen tısqarı, balanıń kúnlik háreket iskerligi (hár kúnlik háreketi, súwret sızıw, hár túrlı oyınlar, muzıka, fizikalıq miynet) sonday rejelestiriliwi kerek, bulardıń hámmesi onıń rawajlanıwına múmkinshilik jaratsin. Shınıǵıwlardı da tańlap beriw kerek, tokı olar bulshıq etler kúshin jaqsılawǵa járdem bersin.

Mektepge shekem jas daǵı balalarda hámme organ hám sistemalardı, processlerdi jumısqa salıp, shıdamlılıq sapasın rawajlandırıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Júriw, juwırıw, júziw hám velosipedte ushıw shınıǵıwlarınıń norması esesine asırılsa, bul sapa rawajlanadı. Bul, óz gezeginde, shuǵıllanatuǵınlar jasını esapqa alıwdı esten shıǵarmaw kerekligin talap etedi.
Bul jasda tayansh-háreket apparatı mayısqaq boladı. Onıń qábiletin susaytirmaslik ushın jasqa tuwrı keletuǵın fizikalıq shınıǵıwlardıń barlıǵınan nátiyjeli paydalanıw dárkar.
Mektepge shekem jas daǵı balalardı dene tárbiyalaw formaları
Mámleketimizde mektepge shekem jas daǵı balalar dene tárbiyası mámleket hám jámiyetlik mákemelerinde alıp barıladı. Mámleket mákemeleri yaslilar, balalar bog'chalari; jámiyetlik mákemeleri mákemeler, kárxanalar, jeke bog'chalar. Dene tárbiyası, tiykarınan, mámleket mákemelerinde ámelge asıriladı.
Tálim mákemelerindegi dene tárbiyası. Balalar bog'chasi hám yaslidagi dene tárbiyası procesine basqarıwshı basshılıq etedi. Dene tárbiyası jumısın tárbiyashi júrgizedi, ol shınıǵıwlardı muzıkashı, shıpaker menen birgelikte joybarlawtiradi. Shıpaker tárbiyashine fizikalıq shınıǵıwlardı tańlawǵa, olardıń normaın anıqlawǵa járdem beredi.
Yasli hám bog'chalarda dene tárbiyası procesin ámelge asırıw ushın oqıw tipidagi shınıǵıwlar azandaki gimnastika, dene tárbiyası minutaları, chiniqtiruvchi emlewler, háreketli oyınlar, ekskursiyalar, sayaxatlar, bayramlar, jekpe-jek hám ǵárezsiz shınıǵıwlar formasında uyushtiriladi. Bulardan tısqarı muzıka sabaqlarında da dene tárbiyasınıń wazıypaların sheshetuǵın fizikalıq shınıǵıwlar, oyınlar hám oyınlardan qural formasında paydalanıladı.
Oqıw tipindagi fizikalıq shınıǵıwlar menen shuǵıllanıw shınıǵıwları balalardı háreketke úyretiwde tiykarǵı rol oynaydı. Bul shınıǵıwlar baqshalardiń hámme gruppalarında ótkeriledi. 1 jasqa deyingi balalarda hár bir bala menen ayırım fizikalıq shınıǵıwlar uwqalaw menen qosıp alıp barıladı.
1-3 jasqa deyingi balalar gruppalarında háptede 1 márteden, 3-7 jas daǵı balalar gruppalarında háptede 3 ret dene tárbiyası shınıǵıwları ótkeriledi. Jas artqan tárepke shınıǵıwlardıń dawam etiw waqti 10 -45 minutaǵa shekem asırılıp barilaberadi. Shınıǵıwlar 4 bólekten - kirisiw, tayarlaw, tiykarǵı, juwmaqlawshı bólimlerden ibarat boladı hám olardıń hár birinde anıq wazıypalar sheshiledi. Fizikalıq shınıǵıwlar ańsatlashtirilib, háreketli hám syujetli (Ormanǵa sayaxat hám basqa ) sırtqı kórinislerde alıp barıladı. Tárbiyashi aldın fizikalıq shınıǵıwlardı tańlap, keyininen syujet tańlaydı. Júriw, juwırıw, tosıqlardan oshish, júziw hám ashıq hawada bolıw hawa rayına hám de úskenelerge qaray ótkeriledi.
Azandaǵı gimnastika bog'chalarda azanǵı tamaqlaniwdan aldın, balalar úylerinde bolsa uyqudan turǵannan keyin ótkeriledi. Yaslilarda 2 jasqa deyingi balalar menen azandaǵı gimnastika individual yamasa 5-10 kisige bólingen gruppalarda, úlkenlew jasda bolsa balalardıń barlıǵı menen birgelikte ulıwma ótkeriledi. azandaki gimnastika túrme-túr júriw, juwırıw hám túrli shınıǵıwlar orınlaw hám de sekriw menen alıp barıladı. Ayırım jaǵdaylarda shınıǵıw syujetine, ritmiga maslastırılǵan qosıqlar menen ótkeriledi.
Sistemalı ótkerilgen fizikalıq shınıǵıwlar, tiykarınan, balalardıń kúshin, mayısqaqlıǵın bekkemleydi, dem alıw, qan aylanıw hám júrek-tamır sisteması jumısların, organlardaǵı element almasinuvi procesin jaqsılaydı. Bunnan tısqarı, azandaki gimnastika uyushgan halda jaqsı keyip menen baslansa, fizikalıq shınıǵıwlardıń tásir kúshi qáwmetti tutıw hám fizikalıq shınıǵıwlardıń sog'liqqa paydası haqqındaǵı dáslepki elementar bilimlerdiń qáliplesiwine alıp keledi.
Kishi jas daǵı balalardıń fizikalıq shınıǵıwları kimlerge yamasa nelerge bolıp tabıladı eliklew tiykarında turmısda ushraytuǵın syujetlarni óz ishine alıwı kerek. Shınıǵıwlar 3 ten 6 ǵa shekem, jas ulg'aygan tárepke 8 danege shekem bir komplekske birlestirilib, bir háptege qaratb dúziledi hám 3-4 kúnden keyin quramalılastırıladı. Olar 7-12 minuta dawamında ótkeriledi. 6 -7 jas daǵı balalarǵa bolsa mektep programması materialına jaqın bolǵan fizikalıq shınıǵıwlar usınıs etiledi. Fizikalıq shınıǵıwlar norması olardı orınlaw salmaǵına qaray belgilenedi. Elka hám moyin bulshıq etleri shınıǵıwları 6 -12 ret, qarın hám bel bulshıq etleri shınıǵıwları 4-8 ret tákirarlanadı.