Organik kimyoni endi boshlaganlar uchun maslahatlar

55 | Spirtlar va fenollarning kimyoviy xossalari
1. Aktiv metallar bilan ta`sirlashib alkagolyatlar hosil qiladi:
2C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>OH+2Na→2C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>ONa+H<sub>2</sub>
Natriy etilat
Alkagolyatlar suvda gidrolizlanadigan noturg`un moddalardir
C₂H₅ONa+HOH→C₂H₅OH+NaOH
2. Gidroksil gruppaning vodorod atomi organik kislota qoldiqlari(radikallari) bilan o`rin almashib murakkab efirlar hosil qiladi.
C₂H₅OH+CH₃COOH→CH₃COOC₂H₅+H₂O
3. Degidratsiya reaksiyasi.Suvni tortib oluvchi moddalar ishtirokida va yuqori haroratda spirtlar molekulalaridan suv ajralib chiqadi va to`yinmagan uglevodorodlar hosil bo`ladi:
CH₃-CH₂-OH CH₂=CH₂+HOH
4. Spirt ortiqcha va temperatura 140 gradus selsiydan pastroq bo`lsa, oddiy efirlar hosil bo`ladi:
CH₃-CH₂-OH+HO-CH₂-CH₃ CH₃-CH₂-O-CH₂-CH₃+H₂O
5. Yonish reaksiyasi:

C₂H₅OH+3O₂→2CO₂+3H₂O
6. Glikollar ishqoriy metallar bilan ikki xil glikolatlarni hosil qiladi.

yoki bitta bosqich qilib yozsa ham bo`ladi.(Anorganik birikmalarda eslasangiz asos kislotalarni ikkita bosqich yoki bitta bosqichda ham kiritsak bo`lar ediku shunga o`xshaydi).

Glitserinda ham vodorod atomlarining ishqoriy metal atomlariga almashinishi kuzatiladi:
CH₂ – O – H CH₂ – O – H
|
CH – O – H + N3a → CH – O – H + 1,5 H₂↑
|
CH₂ – O – H CH₂ – O – H

7. Glikollarga galoid kislota ta`sir ettirilsa, gidroksil gruppa galogen atomiga almashinadi:

8. Glikollar mis(II)gidroksid ta`sirida ko`k rangli mis(II) kompleks tuz hosil qiladi(ko`p atomli spirtlarga sifat reaksiyasi hisoblanadi):

2)Glitserin nitrat kislota bilan reaksiyaga kirishib murakkab efir hosil qiladi:

Nitroglitserin
Bu efir uchun uning tarixiy nomi bo`lmish “Nitroglitserin” keng qo`llaniladi. Nitroglitserin tibbiyotda yurak kasalliklarini davolashda keng qo`llaniladi.
9. Fenol temir(III)xlorid bilan binafsharang hosil qiladi, shuning uchun bu reaksiya fenolning sifat analizida ishlatiladi:


10. Fenollar spirtlar kabi natriy metali bilan ta`sirlashganda, fenolyatlarni hosil qiladi va vodorodni ajratib chiqaradi.
2C₆H₅OH + 2 Na→ 2C₆H₅ONa + H₂↑
11. Spirtlardan farqli ravishda fenollar ishqorlar bilan ham reaksiyaga kirishadi. Bu fenolning kuchsiz kislotali xususiyatga ega ekanligini ko`rsatadi.
C₆H₅OH + NaOH→ C₆H₅ONa + H₂O
12. Fenollar bromli suv bilan ta`sirlashib, 2,4,6-tribrom fenol (oq rangli cho`kma) hosil qiladi.

13. Fenollar yetarli miqdorda nitrat kislota bilan reaksiyaga kirishib 2,4,6-trinitrofenol (pikrin kislotasi) hosil qiladi.