Kishining fikrlari va xatli-harakatlari yo’nalishlni belgilaydigan barqaror, chuqur va kuchli his-tuyg’u ehtiros deb ataladi. Masalan, kishi fan, san’at, musiqa, sportga qiziqishi mumkin. Lekin kishi hayotiga yomon ta’sir ko’rsatadigan havaslar ham bo’ladi (narkotik, ichkilik vxk). Ehtiros kishini his-tuyg’ular predmeti haqida astoydil fikrlashga, bu ehtiyojlarni qondirish yo’lida uchraydigan qiyinchiliklar haqida o’ylashga majbur qiladi. Hukmron ehtiros bilan bogliq bo’lmaganlari kishini hayajonlantirmay, qiziqtirmay qo’yadi, ba’zan esa unutilib ketadi. Bogliq lari esa kishini hayajonlantiradi, o’ziga rom etadi, ikir-chikirlarigacha esida qoladi - Kishining fikrlari va xatli-harakatlari yo’nalishlni belgilaydigan barqaror, chuqur va kuchli his-tuyg’u ehtiros deb ataladi. Masalan, kishi fan, san’at, musiqa, sportga qiziqishi mumkin. Lekin kishi hayotiga yomon ta’sir ko’rsatadigan havaslar ham bo’ladi (narkotik, ichkilik vxk). Ehtiros kishini his-tuyg’ular predmeti haqida astoydil fikrlashga, bu ehtiyojlarni qondirish yo’lida uchraydigan qiyinchiliklar haqida o’ylashga majbur qiladi. Hukmron ehtiros bilan bogliq bo’lmaganlari kishini hayajonlantirmay, qiziqtirmay qo’yadi, ba’zan esa unutilib ketadi. Bogliq lari esa kishini hayajonlantiradi, o’ziga rom etadi, ikir-chikirlarigacha esida qoladi
Mazmun nuqtai nazardan yuksak hislar ma’naviy, intellektualva estetik his-tuyg’ulardan iborat bo’ladi. Ularni qo’rquv, asossiz g’azablanish, organizmning och kolishi, kasallik tufayli vujudga keladigan emotsiyalaridan farq qilib yuksak hislardeb ataydilar. Axloqiy tuyg’ular yoki ma’naviy his-tuyg’ular -harakatlar, xulq-atvorga jamiyatda qabul qilingan axloq asosida baho berish bilan bog’liq bo’lgan kechinmalardir. - Mazmun nuqtai nazardan yuksak hislar ma’naviy, intellektualva estetik his-tuyg’ulardan iborat bo’ladi. Ularni qo’rquv, asossiz g’azablanish, organizmning och kolishi, kasallik tufayli vujudga keladigan emotsiyalaridan farq qilib yuksak hislardeb ataydilar. Axloqiy tuyg’ular yoki ma’naviy his-tuyg’ular -harakatlar, xulq-atvorga jamiyatda qabul qilingan axloq asosida baho berish bilan bog’liq bo’lgan kechinmalardir.
- Vatanga muxabbat - bu his-tuyg’u tugllgan joylar va yaqin kishilar bilan ko’pdan-ko’p aloqalardan vujudga keladi.
- Burch tuygusi- bu o’zining jamiyat, oila oldidagi vazifalarini anglash tufayli vujudga keladigan kechinmalardir. Bu tuyg’u kishini o’z burchini bajarishga undaydi, bunga vijdon deb ataluvchi bir kechinma yordam beradi. Kishining o’z burchi aytib turgan narsani bajarmasligi, nojo’ya xatti-harakatlari vijdonni azoblaydi va kishini pushaymon qiladi.
- Do’stlik tuyg’usi jamiyatda keng rivojlangan-Chinakam do’stlik tuyg’usini oshnachilik munosabatlari va sohta o’rtoqchilikda ro’y beradigan yuzaki kechinmalar bilan aralashtirilib bo’lmaydi. Chinakam do’stlik yaqin kishiga nisbatan adolatli munosabatda bo’lishni talab qiladi.
- Muxabbat tuygusi do’stliktuyg’usiga yaqindir. Chinakam muxabbat kishining ko’nglini ko’taradigan go’zal his-tuygu bo’lib u o’z-o’zini mukammallashtirishga undaydi. Faqat sevimli kishi uchungini emas balki boshqa kishilarning baxt-saodati uchun ham jasorat ko’rsatishga chaqiradi. Shuning uchun bir-birini sevgan kishilar yaxshiroq bo’lishga intiladilar.
- Intellektual his-tuygular. Aqliy faoliyat jarayonida vujudga keladi va bilish jarayonlari hamda ijod bilan bog’langan bo’ladi. Bu biror masalani hal qilish vaqtidagi izlanish quvonchi ba’zan esa uni hal qilish mumkin bo’lganda qanoatlanmaslikdan iborat og’ir his-tuyg’udir
Do'stlaringiz bilan baham: |
