O'rganilayotgan til bo'yicha mavjud kompyuter o'qitish dasturlari reja

---

O'RGANILAYOTGAN TIL BO'YICHA MAVJUD KOMPYUTER 
O'QITISH DASTURLARI 
 
REJA: 
 
1. Axborot kommunikatsiya texnologiyalari 
2. Ta'lim sifatini, samaradorligini oshirish 
 

---

Davrimizning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri bo‘lgan axborot kommunikatsiya 
texnologiyalarining jadal rivojlanishi bilan uning imkoniyatlaridan foydalanib, 
ta’lim jarayonig ayangicha yondashish va uni tashkil etishga alohida e’tibor 
qaratilmoqda. XX1 asr — yuksak texnologiyalar asri bo‘lib, zamonaviy 
yoshlarimiz nafaqat davr ruhiga monand, balki electron olamdagi taraqqiyotga 
muvofiq qadam tashlamoqdalar. Shu boisdan ham, yosh avlodga ta’lim berish 
jarayoniga boshqacha yondashishni talab etmoqda.Darslarda o‘qituvchining o‘rni 
ham o‘zgarib bormoqda. O‘qituvchi endilikda asosan yo‘naltiruvchi vazifasini 
o‘tamoqda. Zamon bilan hamnafas qadam tashlashni maqsad qilgan o‘qituvchilar 
darsning harqanday qismini AKT orqali jonlantirishga tayyor bo‘lishlarini davr 
talab etmoqdа. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 10-dekabrdagi 
«Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida»gi Qarorida «Zamonaviy pedagogic va axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda o‘qitishning ilg‘or uslublarini joriy etish 
yo‘li bilan, o‘sib kelayotgan yosh avlodni chet tillarga o‘qitish, shu tillarda erkin 
so‘zlashaoladigan mutaxassislarni tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish 
hamda buning negizida, ularning jahon taraqqiyoti yutuqlari hamda dunyo axborot 
resurslaridan keng ko‘lamda foydalanishlari, xalqaro hamkorlik va muloqotni 
rivojlantirishlari uchun shart-sharoit va imkoniyatlar yaratish» ishlari va buning 
uchun bir qator muhim vazifalarni amalga oshirish zarurligi ko‘rsatilgan.Mazkur 
hujjatda 2013–2014 o‘quv yilidan boshlaboq umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 
birinchi sinflaridan chet tillari avval o‘yin tarzida keyinchalik asosiy ta’lim fani 
sifatida AKT vositalaridan foydalangan holda o‘qitish belgilab berilgan. Ushbu 
muhim Qarorga muvofiq bugun, ayniqsa, chet tillarini o‘rganish darslariga yanada 
chuqurroq nazar tashlandi.Jahon maydonida yurt sha’nini munosib himoya qilishi 
uchun yoshlarimiz, avvalo o‘zining xorijiy tengdoshlari bilan raqobatlasha olishi 
lozim.Bugun esa raqobat chet tillari, xususan, xalqaro biznes tili bo‘lgan ingliz 
tilida olib borilmoqda.
Darhaqiqat, 
ta'lim 
sifatini, 
samaradorligini 
oshirish, 
o`quvchilarni 
qiziqtiradigan o`yin shaklidagi darslarni maqsadli tashkil etishda zamonaviy 
pedagogic texnologiyalar hamda axborot-kommunikasiya vositalarining roli juda 
katta.Ularni qo`llash imkoniyatlari ko`lami kundan-kunga kengayib, texnik 
vositalar o`quv jarayonining ajralmas qismiga aylanib bormoqda.Yoshlarga ingliz 
tilini kompyuter orqali o’rgatish uchun birinchi navbatda o’qituvchining o’zi 
kompyuter texnologiyalaridan professional darajada foydalana oladigan bo’lishi 
kerak.Bu 
darajadagi 
foydalanishga 
nafaqat 
kompyuterning 
mavjud 

---

imkoniyatlaridan to’liq foydalana olish, balki u asosida yangi o’quv dasturlarini 
tashkil eta olish ham kiradi. Bunday darajadagi pedagog bo’lish uchun har bir chet 
tili o’qituvchisi zamonaviy texnologiyalar sohasi bo’yicha o’z ustida ko’proq 
ishlashi zarur. Ingliz tilini kompyuter yordamida o’rgatishning an’anaviy o’rgatish 
usullariga nisbatan bir necha ustunlik jihatlari bor.Birinchi navbatda, kompyuter 
asosida ingliz tilini o’rganayotgan o’quvchida tilning to’rt yo’nalishida (gapirish, 
tinglabtushunish, yozishvao’qish) o’z ko’nikmalarini sinovdan o’tkazish imkoni 
bo’ladi. Hozirgi vaqtda rivojlangan dasturlar yordamida buning imkoni bor. Faqat 
bu usuldagi ta’limga o’quvchini to’g’ri yo’naltira olish kerak. Bundan tashqari 
kompyuter yordamida chet tillarini o’qitishda o’rgatilayotgan harbir qoida, harbir 
so’z, har bir tushuncha birligi o’quvchi xotirasida yaxshiroq saqlanishi 
isbotlangan.Tabiiyki, kompyuterning boy grafik imkoniyatlari, holatlarga oid 
ma’lumotlarni ovozli, matnli, tasvirli va video ko’rinishda yetkazib bera olishi 
kompyuter orqali chet tillarini o’qitishni eng samarali usullardan biriga 
aylantiradi.Shu bois ham men kompyuter orqali 5 -sinf o’quvchilari uchun ingliz 
tilini o’rgatishda kompyuterning boy imkoniyatlaridan foydalanmoqchiman. 
Asosan, zamon mavzularini tushuntirishda Word va Power Point dasturlaridan 
foydalansa maqsadga muvofiq bo’ladi. Chunki Word dasturi orqali jadval 
ko’rinishlaridan foydalanib mavzuyoritib berilsa, o’quvchilar ancha osonroq 
tushunadi deb o’ylayman. Power Pointda esa shu mavzularni ovozli, rasmli va 
video ko’rinishlarida ko’rsatib berish orqali o’quvchilarni mavzuga yanada jalb 
qilish mumkin. Yurtboshimiz I. Karimov “Yuksak ma’naviyat-yengilmaskuch” 
nomli asarlarida ta’kidlanganlaridek: “Agar O’zbekistonimizni dunyoga tarannum 
etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug’ kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar 
xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avvalambor bo’lajak buyuk yozuvchilarni, 
buyuk shoirlarni, buyuk ijodkorlarni tarbiyalashimiz kerak”. 
Shunday qilib, chet tilini o’rganish hozirgi davr talabi ekan, o’sib kelayotgan 
yosh avlodga til o’rganishning yangi uslublarini, “Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi”ga asoslangan holda ishlab chiqib, o’qish jarayoniga tavsiya etish olimlar, 
mutaxassislar oldida turgan dolzarb masalalardan hisoblanadi. Iste’dodli 

---

yoshlarimizning o’z qiziqqan sohalarida yetuk mutaxassislar bo’lishlari uchun, 
avvalam bor chet tilini jumladan, ingliz tilini mukammal bilishlari zarur. Demak, 
texnologiyalarni joriy qilish, o’qitish uslublarini davr talabiga javob berishini 
ta’minlash 
pedagog-olimlarning 
kechiktirib 
bo’lmas 
asosiy 
vazifalaridir.Mutaxassislar tayyorlash va malakasini oshirish ham dolzarb 
hisoblanadi. Davlatimizning jahon mamlakatlari bilan olib borayotgan iqtisodiy, 
siyosiy, madaniy va ma’rifiy aloqalari kuchayib borayotgan bir paytda 
yoshlarimizning xorijiy mamlakatlar hayoti, madaniyati, urf-odatlari, tiliga bo‘lgan 
qiziqishlari ortib bormoqda. Bu aloqalarning rivojida xorijiy tillar, ayniqsa, ingliz 
tilining 
o‘rni 
beqiyosdir. 
Ikkinchi avlod EHMlari bu birinchi avlod mashinasidan tarkibida tashki xotira
qurilmasi 
ham 
borligi 
bilan 
farq 
qiladi
;
Uchinchi avlod EHMlari — bu ikkinchi avlod mashinasidan tarkibida axborot
almashuv qurilmasi(kanal) ham borligi bilan farq qiladi. Kanal tezkor xotira bilan
EHMning tashqi qurilmalari orasida axborot almashuviga imkon beradi. Shu
tufayli ko'p dasturli (bir vaqtning o'zida, misol uchun, 
axborotni chop etish
,
musiqani ijro etish, ma'lumotlarni kiritish va xokazo) re4mni amalga oshirish
mumkin bo'ladi. BESM-6, ES EHM va boshqalar uchinchi avlod mashinalari
sarasiga 
kiradi.
Turtinchi avlod EHMlari - bu uchinchi avlod mashinasidan tarkibida har biri
parallel ravishda ishlay oladigan ikki va undan ko'p protsessorlar borligi bilan farq
qiladi. Cheget, Elbrus-2 kabi EHMlar to'rtinchi avlodga mansub. O'z vaqtida
Toshkentdagi «Algoritm» zavodida ishlab chiqarilishi mo'ljallangan Elbrus-2 
EHM tarkibida har biri sekundiga 1 mln amaliyotlarni bajarish imkoniyatiga ega
bo'lgan 
10 
ta 
protsessor 
bor.