«oriental universiteti»

«ORIENTAL UNIVERSITETI»
IQTISODIY TA’LIMOTLAR TARIXI FANIDAN
MUSTAQIL ISH
Mavzu: Pul tizimini rivojlanishi va shakillanishi
Bajardi: Abdujalolov Asror
Tekshirdi: Mirzaaxmedov. N
Toshkent - 2022

Reja:

• Pul tizimi haqida tushuncha
• Pul birligi turlari
• Pul tizimini shakillanishi

Pul tizimi — muamlakatning pul belgilari, pul birliklari, pul emissiyasi qoidalari va muomalasi shakllari, mamlakatda milliy qonunchilik bilan joriy etilgan pul munosabatlari. Tarixan Pul tizimining metall pul muomalasi va pul belgilari (qogʻoz pullar) muomalasi koʻrinishlari bor. Oʻz navbatida metall pul muomalasi tizimi bimetallizm va monometallizmga boʻlinadi. Oʻzbekiston Respublikasining hozirgi Pul tizimi 1995-yil 21 dekabrda qabul qilingan "Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida"gi konunga muvo-fiq tashkil etilgan. Rasmiy pul birligi soʻm.

• Pul tizimining ikkita jihati mavjud: Funksiyanal jihat(aspekt) – pul tizimi funksiyanal jihatidan pul muomalasidan tashkil qilish prinsiplari, shakllari va usullarining yig’indisidir.
• Institutsional jihat – institutsional jihatdan pul tizimi pul muomalasini tashkil qiluvchi va tartibga soluvchi institutlarning yig’indisidir. Bunday institutlarga Markaziy bank, tijorat banklari, kliring markazlari, hisob uylari kabi muassasalar kiradi.

Eng keng tarqalgan pul qog'oz puldir. Ular deyarli dunyoning barcha burchaklarida qo'llaniladi Kundalik hayot... Ularni chiqarish huquqiga faqat davlat ega. Qog'oz pullarning asosiy vazifalari shundaki, ular to'lov vositasi va ayirboshlash vositasidir. Qog'oz pullar qiymat belgisi bo'lib, uning mohiyati mamlakat byudjeti taqchilligini qoplashdan iborat.
Tangalar yoki metall pullar
Tangalar mis, kumush yoki oltin bo'lishi mumkin. Ular haqiqiy puldir, chunki ularning nominal qiymati ular ishlab chiqarilgan metallning haqiqiy narxiga mos keladi.
Metall pullar miloddan avvalgi 7-asrda paydo boʻlgan. Ular yumaloq shaklga ega bo'lib, ularning standartlari davlat tangalari bilan kafolatlangan. Ular yomonlashmagani uchun tangalar katta shuhrat qozondi. Metall pul hali ham sayyoramizning barcha mintaqalarida mavjud, ammo kichik kontsentratsiyada. Ularning o'rnini osonroq pullar - qog'oz pullar egalladi.
Bugungi kunda qanday pul ishlatilmoqda? Moliya bozori mutaxassislari pul turlarini 4 toifaga ajratadilar:

• tovar;
• kredit;
• himoyalangan;
• fiat.