O’rnatilgan tizimlarda qurilmalar drayveri

1. O’rnatilgan tizim tushunchasi 
O’rnatilgan tizim-bu amaliy kompyuter tizimi bo’lib, u boshqa turdagi 
kompyuter tizimlaridan, ya’ni shaxsiy kompyuterlar (PC) yoki superkompyuterlardan 
farq qiladi. Biroq, siz “o’rnatilgan tizim” tushunchasini tushunishda ba’zi 
qiyinchiliklarga uchrashingiz mumkin, chunki u texnologiyadagi o’zgarishlar va turli 
xildagi kompyuter qurilmalari va dasturiy qismlari narxlari sezilarli tushish natijasida 
doimiy ravishda mukammallashib boradi. Yaqin yillarda o’rnatilgan tizimning 
an’anaviy turlari doirasi ancha kengaydi. O’quvchi yaqin kelajakda bu tizimga duch 
kelishi mumkinligi sababli, tizim haqida mulohaza qilishni va bugungi kunda ular 
qanchalik to’g’ri ishlashi yoki kamchiliklarini tushunishi juda muhim hamda ular 
xususida onliravishda muhokama yurita olishi kerak. Quyida o’rnatilgan tizimning 
bir necha umumiy xususiyatlri haqida fikr yuritiladi: 
O’rnatilgan tizimlar qurilmalar va dasturiy ta’minotining keng qo’llanishi 
jihatdan shaxsiy kompyuterlarga (PC) qaraganda ancha chegaralangan. Bu hol 
o’rnatilgan tizimlarining muhim yo’nalishlari uchun to’g’riligini saqlamoqda. 
Qurilmalar cheklanganligi to’rt jihatdan kamchiliklarga ega, ular ish sifatini 
yaxshilash, is’temol kuchi, xotira va qurilma keng tarqalishidagi kamchiliklardir. 
Dasturiy 
ta’minotdagi 
kamchiliklar 
jihatdan 
o’rnatilgan 
tizimlar 
shaxsiy 
kompyuterlarga ancha yaqin, ya’ni tatbiqlar kam, ko’lami past tatbiqlar, operatsion 
tizim yo’qligi yoki cheklangan tizimlar. Biroq bu ta’riflar boshqaruv kengashi 
nazarida qisman to’g’ri va shaxsiy kompyuterlardagi dasturiy ta’minotning avvalgi va 
bugungi avlodi ancha mukammal o’rnayilgan tizim loyihalariga qayta joylanmoqda. 
O’rnatilgan tizimlar faqat maxsus vazifalarni bajarish uchun loyihalashtirilgan. 
Ko’plab o’rnatilgan qurilmalar asosan bir xususiy vazifa uchun ishlab chiqilgan. 
Biroq, biz bugun ko’rishimiz mumkinki ayrim qurilmalar, masalan shaxsiy 
ma’lumotlar bazasi yordamchisi (PDA) gibrid telefon kameralari bir necha turdagi 
funksiyalarni bajarish uchun islab chiqarilgan.shuningdek, so’ngi raqamli TV lar 
ikkitomonlama amallarni bajarishga moslashgan, ya’ni ko’plab turdagi “TV”larga 
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
24 September 2021
www.openscience.uz
231

---

bog’liq bo’lmagan umumiy, lekin muhim bo’lgan amallarni bajaradi, xususan e-mail, 
internetdan foydalanish va ko’plab o’yinlar.O’rnatilgan tizim shunday kompyuter 
tizimidirki, unda boshqa kompyuter tizimlaridan ko’ra yuqori sifatli va ishonchli 
qurilmalar talab etiladi. O’rnatilgan qurilmalarning ba’zi qurilmalarida juda yuqori 
sifatli va ishonchli uskunalar bilan jihozlangan. Misol uchun, avtomobil motori 
kontrolerlarining harakat vaqtida tutashib ketishi yoki nozik tibbiyot asboblariningn 
jarrohlik vaqtidagi nuqsonlari juda jiddiy oqibatlrga olib keladi. Biroq, bu yerda ham 
shunday o’rnatilgan qurilmalar bo’lib, masalan TV, o’yinlar, kamera telefonlar kabi, 
ularda noqulayliklar mavjud bo’lib, lekin ular hayotga xavf soladigan holatlarni 
vujudga keltimaydi. Ba’zi o’rnatilgan tizimlar deb nom olgan qurilmalar, misol 
uchun PDA yoki web bloknotlar, aslida o’rnatilgan qurilma emas. Kompyuter 
tizimlari sohada ba’zi bahsli holatlar uchraydi va an’anviy tizimlarning hammasi ham 
aslidao’rnatilgan tizim emas. Biroz tushunildiki, ancha mukammalroq loyihalarning 
o’rnatilgan tizim sifatida shakllanishi, masalan PDAning, nanotexnologik bozor va 
sotuv jarayoniga ko’proq bog’liq ekan muhandislarga qaraganda. Haqiqatda soha 
muhandislari o’rnatilgan tizim jarayonidagi faoliyatiga qarab o’zaro bo’lingan, hatto 
bu loyihachilar joriy tizimlar borasida birgalikda muhokamalashishsada, an’anaviy 
o’rnatilgan tizim rivojlanishda davom etadimi yo’qmi yoki sanoat jarayonida 
yakunda boshqalar tomonidan boshqariladimi. Hozirda sanoatni ta’minlaydigan 
kompyuter tizimlari ko’lami mavjud emasligi sababli an’anaviy o’rnatilgan tizimlar 
va umumiy maqsadli shaxsiy kompyuterlar orasidagi raqobat sustlashdi. Bu kitob 
o’rnatilgan tizim evolyutsion ko’rinishini asoslab ko’rsatib beradi, qaysiki bu turdagi 
kompyuter tizim loyihalarini o’z ichiga olgan.