O‘rta asrlarda G‘arbiy Yevropada xo‘jalikka oid arxivlar

Fargʻona Davlat Universiteti
Tarix fakulteti
Arxivshunoslik yo’nalishi
21.71- Guruh talabasi
Tayyorladi: Adiljonov Ro’zmatjon
O‘rta asrlarda G‘arbiy Yevropada xo‘jalikka oid arxivlar
Reja:

• Xo’jalik arxivlarining huquqiy funksiyasi
• Mulkka qonuniy egalik huquqini aniqlash uchun arxivlardan foydalanish
• Yerga egalik qilish bo'yicha nizolarni hal qilishda hujjatlarning ahamiyati

O'rta asrlar davrida G'arbiy Evropada xoldinglar arxivlari yerga egalik va mulk huquqlarini ta'minlashda muhim rol o'ynagan. Ushbu arxivlar lordlar, ritsarlar va boshqa er egalari tomonidan ularning turli xil mulklari va huquqlarini kuzatib borish uchun ishlatilgan.
Xoldinglar arxivlari odatda shaklida saqlangan ustavlar, bu er yoki boshqa mol-mulkni bir kishidan boshqasiga o'tkazishni qayd etuvchi huquqiy hujjatlar edi. Ushbu nizomlar belgilangan arxiv xonasida, odatda qal'a yoki manor uyida saqlanadi.
O'rta asrlar davrida G'arbiy Yevropada xo‘jalik arxivlari yerga egalik va mulk huquqlarini ta'minlashda muhim rol o'ynagan. Ushbu arxivlar lordlar, ritsarlar va boshqa yer egalari tomonidan ularning turli xil mulklari va huquqlarini kuzatib borish uchun ishlatilgan.
Xo’jalik arxivlari odat shaklida saqlangan ustavlar, bu yer yoki boshqa mol-mulkni bir kishidan boshqasiga o'tkazishni qayd etuvchi huquqiy hujjatlar edi. Ushbu nizomlar belgilangan arxiv xonasida, odatda qal'a yoki manor uyida saqlanadi.
Xo’jalik arxivlarining asosiy vazifalaridan biri yer uchastkasining qonuniy egasini osongina aniqlashni ta'minlash edi. Bu juda muhim edi, chunki bu davrda yerga egalik qilish bo'yicha ko'pincha nizolar bo'lgan va tegishli hujjatlarsiz kimning ma'lum bir mulkka bo'lgan huquqiga ega ekanligini aniqlash qiyin bo'lishi mumkin edi.
Arxivlar, shuningdek, vasiyatnomalar va nikoh shartnomalari kabi boshqa muhim huquqiy hujjatlar uchun ombor bo'lib xizmat qilgan. Ushbu hujjatlar yer va boshqa mol-mulkning merosini aniqlashda hal qiluvchi rol o'ynadi va ular huquqiy nizolarda dalil sifatida ishlatilishi mumkin edi.
Xo’jalik arxivlari huquqiy funktsiyalaridan tashqari ma'muriy maqsadga ham xizmat qilgan. Ular soliqlar va ijara to'lovlarini, shuningdek boshqa moliyaviy operatsiyalarni hisobga olish uchun ishlatilgan. Arxivlarda, shuningdek, harbiy xizmat yoki mehnat majburiyatlari kabi lordga yoki yer egasiga qarzdor bo'lgan xizmatlarning yozuvlari bo'lishi mumkin.
Xo‘jalik arxivlari odatda har bir operatsiyani tegishli daftar yoki kitobga diqqat bilan yozib beradigan kotib tomonidan yuritilgan. Yozuvchi, shuningdek, asl nusxasi yo'qolgan yoki yo'q qilingan taqdirda har doim zaxira nusxasi bo'lishini ta'minlash uchun muhim hujjatlarning nusxalarini yaratadi.
Vaqt o'tishi bilan xo‘jalik arxivlari yanada murakkablashdi, tashkilot va indekslashga katta e'tibor berildi. O'rta asrlar davrining oxiriga kelib, ko'plab arxivlar juda keng bo'lib, minglab hujjatlarni o'z ichiga olgan.
Eng mashhur xo‘jalik arxivlaridan biri bu 1086 yilda Angliyada yaratilgan Domesday kitobidir. Ushbu ulkan hujjat Angliyadagi har bir yer uchastkasining egaligi va qiymatini qayd etdi va u bugungi kungacha muhim tarixiy yozuv bo'lib qolmoqda.
Xulosa qilib aytganda, xo‘jalik arxivlari o'rta asrlarda hal qiluvchi rol o'ynagan. G'arbiy Evropa, yer egalari va boshqa mulk egalari uchun ham qonuniy, ham ma'muriy ombor sifatida xizmat qiladi. Ushbu arxivlar mulkchilik va mulk huquqlarining to'g'ri qayd etilishi va saqlanishini ta'minlashga yordam berdi, shuningdek, o'sha davrdagi ijtimoiy va iqtisodiy tuzilmalarning muhim tarixiy yozuvlari bo'lib xizmat qildi.
Arxivlar tadqiqotchilar, nasabnomalar, tarixchilar va yuridik mutaxassislar uchun bebaho manba bo'lib xizmat qiladi. Arxivlardan foydalanishning eng muhim usullaridan biri bu mulkka qonuniy egalik huquqini aniqlashdir. Arxivlarning asosiy vazifasi tarixiy ahamiyatga ega bo'lgan hujjatlar va yozuvlarni, shu jumladan mulkka egalik huquqini belgilovchi hujjatlar, vasiyatnomalar va boshqa huquqiy hujjatlarni saqlash va ularga kirish imkoniyatini yaratishdir.
Mulkka qonuniy egalik huquqini o'rnatish uchun uning tarixini asl yer granti yoki dalolatnomasidan boshlash kerak. Bu okrug yer yozuvlari, soliq varaqalari, ipoteka kreditlari va Probat yozuvlari kabi bir nechta manbalarni o'rganishni talab qilishi mumkin. Ushbu hujjatlar o'tmishda mulkka kim egalik qilganligi, qanday qilib sotib olinganligi va har qanday og'irliklar mavjudligi to'g'risida qimmatli ma'lumotlarni taqdim etishi mumkin.
Masalan, agar biror kishi yer uchastkasini sotib olishdan manfaatdor bo'lsa, u mulkka nisbatan garov yoki boshqa da'volar mavjudligini aniqlash uchun mulk huquqini qidirishi kerak bo'lishi mumkin. Sarlavhani qidirish sotuvchining mulkka aniq qonuniy huquqiga ega bo'lishini va sotishga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan garov yoki boshqa da'volar yo'qligini ta'minlash uchun mulk bilan bog'liq barcha mavjud yozuvlarni ko'rib chiqishni o'z ichiga oladi.
Arxivlar mulkka egalik qilish bo'yicha nizolarni hal qilish uchun ham ishlatilishi mumkin. Masalan, agar ikki kishi mol-mulkka egalik huquqini talab qilsa va mulkchilikning aniq hujjatlari bo'lmasa, mulkka kimning qonuniy huquqi borligini aniqlash uchun arxiv tadqiqotlari zarur bo'lishi mumkin. Ba'zi hollarda, tarixiy xaritalar yoki fotosuratlar mulkni o'rnatishga yordam beradigan huquqiy hujjatlar bilan bir qatorda ishlatilishi mumkin.
Mulkka qonuniy egalik huquqini aniqlash uchun arxivlardan foydalanish faqat xususiy shaxslar yoki tashkilotlar bilan cheklanmaydi. Davlat idoralari, shuningdek, jamoat yerlariga egalik huquqini o'rnatish, chegara nizolarini hal qilish va rayonlashtirish to'g'risidagi qonunlar va boshqa qoidalarga muvofiqligini ta'minlash uchun arxivlarga ishonishlari mumkin.
Arxivlar mulkka qonuniy egalik huquqini aniqlash uchun qanday ishlatilganiga misollardan biri bu Qo'shma Shtatlardagi tubjoy amerikaliklarning erga bo'lgan da'volari. Keng arxiv tadqiqotlari orqali qabila rahbarlari va ularning yuridik guruhlari kompensatsiyasiz ulardan olingan yerlarga qonuniy egalik huquqini belgilaydigan tarixiy hujjatlarni ochishga muvaffaq bo'lishdi. Ushbu da'volar minglab gektar yerlarni tubjoy amerikaliklar jamoalariga qaytarishga olib keldi.
Xulosa qilib aytganda, arxivlar mulkka qonuniy egalik huquqini aniqlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Arxivlar tarixiy yozuvlarni saqlash va qulay qilish orqali mulk huquqini o'rnatish, nizolarni hal qilish va qoidalarga rioya qilishni istagan shaxslar, tashkilotlar va davlat idoralari uchun qimmatli manbani taqdim etadi. Shunday qilib, arxivlar bizning huquqiy tizimimizning muhim tarkibiy qismi bo'lib, hamma uchun adolat va adolatni ta'minlashga yordam beradigan ma'lumotlar ombori bo'lib xizmat qiladi.
Yerga egalik qilish bo'yicha nizolar asrlar davomida ko'plab jamiyatlarda katta muammo bo'lib kelgan. Ushbu nizolar turli sabablarga ko'ra paydo bo'lishi mumkin, masalan, noaniq chegaralar, raqobatdosh da'volar yoki meros masalalari. Biroq, aksariyat hollarda, ushbu nizolarning asosiy sababi tegishli hujjatlarning yetishmasligi. Shuning uchun yerga egalik qilish to'g'risidagi nizolarni hal qilishda hujjatlarning ahamiyatini tushunish juda muhimdir.
Birinchidan, hujjatlar mulkchilikning dalili bo'lib xizmat qiladi. Unvonning aniq zanjiri mavjud bo'lganda, kimning yer uchastkasiga qonuniy huquqi borligini aniqlash osonroq bo'ladi. Hujjatlar, yer uchastkalari va so'rovlar kabi hujjatlar vaqt o'tishi bilan yerga egalik qilishning o'tkazilishini qayd etadi. Bu nizolarni oldini olishga yordam beradi, chunki har bir ketma-ket egasi yerga bo'lgan huquqini isbotlashi mumkin. Bundan tashqari, tegishli hujjatlarga ega bo'lish firibgarlik yoki noto'g'ri ma'lumot berish ehtimolini kamaytiradi, bu esa nizoni yanada murakkablashtirishi mumkin.
Ikkinchidan, hujjatlar mulkning chegaralarini belgilashga yordam beradi. Mulk chegaralarining noto'g'ri yoki noaniq tavsiflari qo'shni yer egalari o'rtasida nizolarga olib kelishi mumkin. Ammo, agar aniq tadqiqot rejasi va chegara demarkatsiyasi hujjati mavjud bo'lsa, yuzaga keladigan nizolarni hal qilish osonroq bo'ladi. Xuddi shunday, yerga tajovuz qilish yoki suiiste'mol qilishning oldini olish uchun yerga egalik hujjatlari yordamida rayonlashtirish qoidalari va boshqa mahalliy qonunlar ham bajarilishi mumkin.
Uchinchidan, hujjatlar nizolarni huquqiy vositalar orqali hal qilish uchun asos yaratadi. Kelishuvga tinchlik bilan erishib bo'lmaydigan hollarda, tomonlar masalani hal qilish uchun sudga murojaat qilishlari mumkin. Biroq, tegishli hujjatlarsiz, sudya oldida o'z ishini muhokama qilish qiyin bo'ladi. Sud jarayoni asosan hujjatli dalillarga tayanadi va tegishli hujjatlarni taqdim etmagan tomonlar ishni yo'qotishi mumkin. Bundan tashqari, hujjatlar barcha tomonlarning qarorga rioya qilishlarini ta'minlab, qonuniy qarorlar yoki qarorlarni ijro etish uchun ishlatilishi mumkin
Xulosa qilib aytganda, hujjatlar yerga egalik qilish bo'yicha nizolarni hal qilishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ular mulkchilik dalillarini taqdim etadilar, chegaralarni belgilaydilar, sud ishlarini yuritishni osonlashtiradilar va nizolarning kelib chiqishiga yo'l qo'ymaydilar. Shuning uchun hukumatlar, shaxslar va muassasalar uchun yerga egalik qilish jarayonlarining aniq va dolzarb hujjatlarini saqlash juda muhimdir. Shunday qilib, biz yer bilan bog'liq mojarolarni kamaytirishimiz va ijtimoiy barqarorlik va iqtisodiy o'sishga yordam berishimiz mumkin.