Orta Aziyadag`i a’yyemgi jaziwlar
Download 18.29 Kb.
|
11.Jaziw turleri ha`m onin` klassifikasiyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2. Sо‘g‘d jaziwi.
- 3. Baqtriya jaziwi.
- 5. A’yyemgi xorezm jaziwi.
|
1. Pahlaviy jaziwi. Bul jaziw aramiy jaziwinan kelib shiqqan en` ayyemgi jaziw. Pahlaviy jaziwinin` eki tu’ri bar: 1 Pahlaviy jaziwi, 2. Arshakiy jaziwi.
Pahlaviy jaziwinan keyinshelik sо‘g‘d jaziwi, eramizdin` III a’sirinda bolsa, ayyemgi xorazm jaziwiqa’liplesken. Eramizdin` YI a’sirinde jane sol jaziw tiykarinda О‘rxun-Yenisey jaziwi paydo bоlg`an. 2. Sо‘g‘d jaziwi. Zarafshon daryasi alibi ha’m hazirgi Qashqadaryo walayati aymag`inda Sо‘g‘d mamleketi(grekshe ati-Sogdiana) bar bоlg`an. Bul mamleket qisman hazirgi Tojikistonnin` ayrim tumanlarin da о‘z ishine alg`an. Bul mamlekette sо‘g‘d jaziwi deb atalatug`in jaziwidanpaydalang`an. Bul jaziw aramiy jaziwinin` pahlaviy variantinan qa’liplesken. Sо‘g‘d jaziwi keyinshelik payda bolg`an uyg‘ur jaziwi, mо‘g‘о‘l jaziwi ha’m manchjur jaziwlari ushiin tiykarg`I element bоlib xizmet qilg`an. Bul jaziwdin` da’slepki bosqishinda ha’ripler bo’lek-bo’lek jazilg`an. Waqit о‘tiwi menen olardi bir-birine qosip jaziw da’tu’r bоlg`an. 3. Baqtriya jaziwi. Bul jaziw Baqtriya mamleketi aymaqlarinda a’’melde qоllanilg`an. Ol aramiy-pahlaviy jaziwi variantlarinan biri bоlib, Baqtriyadagi jergilikli so`ylesiw tiline maslab, reforma qiling`an jaziwdan ibarat. 4. Parfiya jaziwi. Bul jaziw eramizdan alding`I III-I a’sirlerde Parfiya mamleketi aymag`inda amelde qоllanilg`an. Parfiya mamleketi Kaspiy ten`izdin` qubla- shig`is qirg‘aqlarin о‘z ishine alg`an. Bul aymaqta xalqi parfiy tilinde sо‘ylesken. Bul til bolsa ayyemgi parsi tili variantlarinan biri bоlg`an dariy tiline jaqin bоlg`an. Bul til fonetikasi ha’m grammatikasi ta’repinen aramiy tilinen parq qilg`an. Sonin` ushin bul jaziwda aramiy jaziwinan ma’lim darajede parq qiliwshi jaziwesaplang`an. 5. A’yyemgi xorezm jaziwi. Bul jaziw oromiy jaziwina ju`da jaqin bоlg`an. Bul alifbe Aha’maniylar dinastiyasi da’wrindegi klassik aramiy jaziwi tarmaqlarinan biri esaplanadi ha’m ol о‘zinde a’yyemgi aramiy jaziwi da’stu`rlerin jaqsi saqlab qalg`an. Usi jaziw eramizdin` II a’sirine shekem amalde qо‘llanib kelgen. Download 18.29 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|