O'rta osiyo allomalarining demokratik jamiyat qurish haqidagi qarashlari Reja: Dunyoviy ma’rifatga intilish

Zaxriddin Bobur (1483-1530).


Sharq madaniyati, adabiyoti va she’riyatida o‘ziga xos o‘rin egallagan adib, shoir, olim, yirik davlat arbobi va sarkarda. Uning jahon ommasiga mashhur bo‘lgan shoh asari «Boburnoma» dan tashqari «Mubayyin», «Xatti Boburiy», «Harb ishi» kabi asarlari va go‘zal she’riyati mashhurdir. A.Navoiy zamondoshlarining ilmiy merosini qunt bilan o‘rgangan, o‘zi ham shu yo‘nalishda katta meros qoldirgan ijodkorlar Zahiriddin Muhammad Bobur, Husayn Voiz Koshifiy va Jaloliddin Davoniylardir. Ular davlatshunoslik, axloqshunoslik, adabiyot, ta’lim-tarbiya, nasr va nazm sohalarida ijod qilgan yirik olimlardir. Davlat boshqaruvi va uning siyosati bilan bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy-axloqiy masalalarni Boburning «Boburnoma»²², Koshifiyning “Axloqi Muhsiniy”²³, Davoniyning «Axloqi Jaloliy»²⁴ asarida atroflicha bayon qiladi.
Ularda jamiyatni boshqarish asoslari, ijtimoiy tabaqalarning o‘zaro munosabatlari, adolatli va adolatsiz podshoh fazilatlari, fuqarolarga odil munosabati, axloq va ta’lim-tarbiya masalarini tahlil etgan. Shu tariqa Davlat boshqaruviga oid ijtimoiy qarashlarni o‘z navbatida o‘tmish davlatchilik madaniy merosimiz bilan bog‘liq bo‘lgan qadriyatlarimizni yanada boyitishga xizmat qilgan.
Yuqorida ta’kidlaganimizdek, XIV-XV asrdagi ijtimoiy va madaniy yuksalish o‘z mazmun - mohiyati bilan IX-XII asrlardagi O‘rta Osiyodagi Uyg‘onish davrining uzviy davomi edi. Xulosa shundaki, bunday madaniy meroslarning monandlikka intilishi, uning davriy uyg‘unlashuvi xalqlar hayotida taraqqiyot hamda yuksalishiga poydevor bo‘lgan nazariy ta’limotlarning rivojlanish bosqichlarini kuzatamiz. Ammo O‘zbekiston xalqlari davlatchilik tarixi o‘z taraqqiyotida bir xilda rivojlangan emas.

1^ Ызбекистонда ижтимоий - фалсафий фикрлар тарихидан лавщалар. Хайруллаев М. тащрири остида. -Т.: Ызбекистон, 1995, 11-12 бетлар.

2^ Иброщимов А. Бизким, ызбеклар. –Т.: Шарқ. 1999, 13-б.

3^ Абу Носир Форобий.. Фозил одамлар шащри. Т, 1993, 190 бет.

4^ Ыша асар, 190 бет.

5^ Юсуф Хос Хожиб. Кутад\у билиг Т. Фан,1971, 329-б.

6^ Ыша асар, 649-бет.

7^ Ызбекистонда ижтимоий-фалсафий фикрлар тарихидан. Ызбекистон, 1995,67-бет.

8^ Низомулмулк. Сиёсатнома. Т.: Адолат,1997. 98-бет.

9^ Румий Ж. Ичингдаги ичингдадир. -Т.: Ёзувчи, 1997, 51-бет.

10^ Фиш Ради Жалолиддин Румий. -Т.: “Адабиёт ва санъат”, 1986, 241-бет.

11^ Комилов. Н. “Тасаввуф”. -Т; “Ёзувчи”, 1996, 4 бет.

12^ Мақомат-и саййид Амир Кулол. Қылёзма. ЫзФА ШИ. № 8667. в. 103 а-б.

13^ Ызбекистонда ижтимоий-фалсафий фикрлар тарихидан. Ызбекистон, 1995,67-бет.

14^ Амир Темур тузуклари. -Т.: Fофур Fулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1996, 24-бет.

15^ Амир Темур тузуклари. -Т.: Fофур Fулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1996, 81-бет.

16^ Ыша асар 83-бет.

17^ Ыша асар. 119-бет

18^ Яссавий, Ащмад Хожа. Девони Щикмат. -Т.: “F.Fулом”. 1992, 8-бет.

19^ А. Навоий. Мащбуб ул- қулуб.–Т.: Fофур Fулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти. 1983 йил, 12-бет.

20^ А. Навоий. Мащбуб ул- қулуб.–Т.: Fофур Fулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти. 1983 йил, 12-бет.

21^ Ыша асар, 60 бет.

22^ Бобур. Бобурнома. -Т.: Юлдузча,1989.

23^ Хусайн Воиз Кошифий.. Ащлоқи Мущсиний. Душанбе, Адиб нашриёти, 1991.

24^ Жалолиддин Давоний.. Ахлоқи Жалолий. ЫзФА Беруний номидаги Шарқшунослик институти қылёзмалар фонди.