Oʻrta osiyoda yer-suv islohoti

Oʻrta osiyoda yer-suv islohoti 

Oʻrta osiyoda yer-suv islohoti — Sovet hokimiyati tomonidan xususiy mulkni tugatish maqsadida Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston respublikalarida amalga oshirilgan ijtimoiy-iqtisodiy tadbirlar (1921—29).

Oʻ.Oʻrta osiyoda yer-suv islohotis.i. 2 bosqichda: 1) 1921—22 yillarda Turkiston ASSR va Qozogʻiston ASSRda; 2) Oʻrta Osiyoda milliyhududiy chegaralanish oʻtkazilgandan soʻng 1925—29 yillarda amalga oshirilgan.

Sovet jamiyati tomonidan oʻtkazilgan agrar islohot yangi bosqichining vazifalari RKP(b)MKning 1920-yil 29-iyul qarori, Turkiston Kompartiyasining 5sʼyezdi va Turkiston ASSR sovetlarining 9sʼyezdi (1920-yil sentabr) qarorlarida belgilab berildi. Bu vazifalarni 3 guruhga boʻlish mumkin: mehnat bilan shugʻullanmaydigan boyquloq xoʻjaliklarni tugatish va koʻchmanchi aholini oʻtroq holatga oʻtkazish; katta yer egaligini yoʻqotib, yerlarni yersiz va kam yerli dehqonlar, batraklar, chorakorlar oʻrtasida mehnat normalari boʻyicha taqsimlash; chor Rossiyasi mustamlakachilik siyosatining ayrim sarqitlarini tugatishga qaratilgan boʻlib, Stolipin islohotlari davrida Turkistonga koʻchirilgan kelgindi rus krestyanlari (dehqonlari) tomonidan egallab olingan yerlarni tortib olish.

Islohotni amaliy jihatdan roʻyobga chiqarish 1921-yil bahorida boshlanib, dastlab u Yettisuv, Sirdaryo, Fargʻona obl.lari va Qozogʻiston ASSRning Oqmoʻla, Ural, Semipalatinsk gubernyalarida amalga oshirildi. Islohot favqulodda tartiblar shaklida oʻtkazilib, uning asosiy vositasi — maʼmuriy tazyiq oʻtkazishdan iborat boʻldi. Vaqf yerlari ham tortib olina boshlandi. Terrorga uchragan islohot qurbonlari qattiq qarshilik koʻrsatdilar. Mintaqaning butun hududi, jumladan Oʻzbekiston SSRda mulkdor dehqonlarning sovet hokimiyatiga qarshi koʻplab ommaviy gʻalayonlari va isyonlari boʻlib oʻtib, ayrim holatlarda u qoʻzgʻolon darajasiga oʻsib chiqqan. Islohot qishloqdagi siyosiy vaziyatni jiddiy ravishda keskinlashtirdi. Islohotning 1bosqichida yer tuzish jamgʻarmasiga 1 722626 desyatina yer qoʻshildi. Ana shu resurslardan mahalliy aholiga faqat 600 000 desyatina yer (oʻzbek aholisi uchun atigi 117 512 desyatina yer) ekin ekish va yaylovlar uchun ajratildi.