- O‘rtacha miqdorlar yordamida, kuzatish birliklaridagi u yoki bu sabablar
- orqali bo‘lgan farqlarni tekislash jarayoni amalga oshiriladi.
- Masalan, do‘kondagi sotuvchining unumdorligi uning ish stajiga, yoshiga,
- sog‘lig‘iga, xizmat ko‘rsatish usuliga, ma’lumotiga, malakasiga va hatto tashqi
- ko‘rinishiga ham bog‘liq. O‘rtacha unumdorlik shu xususiyatlarni umumlashtiradi.
- O‘rtacha miqdor – mavhum miqdor, chunki u yo‘q birlikning mohiyatini
- xarakterlaydi. Bu degani to‘plam birliklarining birortasi ham o‘rtacha bilan teng
- bo‘lmasligi mumkin. O‘rtachalar mavhum miqdor ekan deb, ularni ilmiy
- tekshirmaslik va o‘rganmaslikka hech qanday asos yo‘q. Chunki, mavhumlik har
- qanday ilmiy tekshirishning zaruriy pog‘onasidir.
Analitik o‘rtachalar - Darajali yoki analitik o‘rtachalarga o‘rtacha arifmetik, kvadratik, geometrik,
- garmonik, kubik usullarda hisoblangan o‘rtachalar qo‘shiladi. Ushbu o‘rtachalar
- bir xil (analitik) atalishiga qaramasdan, ular bo‘yicha olingan natijalar teng
- bo‘lmaydi.
Quyidagi tushuncha va ishoralarni kiritaylik: o‘rtacha hisoblanadigan belgi - Quyidagi tushuncha va ishoralarni kiritaylik: o‘rtacha hisoblanadigan belgi
- o‘rtalashtirilayotgan belgi deyiladi va
- x
- bilan ishoralanadi; o‘rtalashtirilayotgan
- birliklarning har biri variantlar deyiladi va x1;x2;x3; . . . xn bilan ishoralanadi;
- individual belgilarning qaytarilishi (takrorlanishi) chastota deyiladi va f harfi bilan
- ishoralanadi.
- O‘rtacha arifmetik - o‘rtachaning eng ko‘p tarqalgan, sodda va amaliyotda
- keng qo‘llaniladigan turidir.
U o‘z navbatida oddiy va tortilgan ko‘rinishga - U o‘z navbatida oddiy va tortilgan ko‘rinishga
- bo‘linadi.
- Oddiy arifmetik o‘rtacha variantlar (x) bir yoki teng marta takrorlangan
- paytda qo‘llaniladi. Masalan, do‘konda 5 ta sotuvchi ishlaydi va quyidagicha
- mehnat haqi oladi (ming so‘m): 1200, 1250, 1300, 1320, 1360. O‘rtacha mehnat
- haqini hisoblash uchun variantlarni (x1=1200; x2=1250; x3=1300; x4=1320;
- x5=1360) qo‘shib, olingan natijani ishlovchilar soniga bo‘lamiz (f
Do'stlaringiz bilan baham: |
